Öncelikli alan planlaması

Abstract

İÜ. ÖNCELİKLİ ALAN PLANLAMASI (Doktora Tezi) Ş. Güven BİLSEL GAZİ ÜNİVERSİTESİ PEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Ekim 1987 ÖZET Ülkemiz* de kent planlaması ve uygulaması sürecinde ta nımlanan »planlamanın uygulamaya yetişememesi* probleminin çözümüne yaklaşımda, planlama `bütününde `bir yerel planlama niteliği ile kolay ve hızlı işleyen bir araç olarak önerdi ğimiz * öncelikli alan planlaması* bu çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Kentli insanin sağlığı ve mutluluğu ile toplum yaşamı nı kötü yönde etkileyen `bozulmuş fiziksel çevreyi daha sağ lıklı bir yapıya dönüştürebilmek; bunun yanısıra hızlı de ğişme sürecinde gelişmenin önceden yönlendirilmesini sağla yarak, kentsel mekanda yatırımları dağınıklıktan kurtarmak ve giderek kentsel ve çevresel kaynakların yanlış kullanı lıp yitirilmelerini önleyebilmek, yaşadığımız dönemde öne mini sürdüren gelişme hedefleri olarak tanımlanmaktadırlar. Bu düzeye erişmek için izlenecek yöntemin belirlenme sinde düşünülebilecek alternatif stratejilerden, `alışıla-IV. gelmiş tek tip, durağan yapısıyla kuralcı - katı (`bugünkü) planlama anlayışının `bazı düzeltmelerle sür dürülmesi` yön temi kadar, `buna tam ters yönde gözüken, `planlamadan tü müyle vazgeçilerek, gelişmenin serbest ?bırakılması` yönte mi de, çalışmamızda uygun görülen ve seçilen alternatifler olmamaktadırlar. Yine `bunlar gibi, `gelişmenin, planlama yerine bir di zi yazılı kurallarla yönlendirilmesi` yöntemi ve `önce ge lişme, sonra toplayıcı` - düzeltici planlama` alternatif yön temi de, bu çalışmamızda değerlendirilmekte ve uygun bulun mamaktadırlar. Ülkemiz koşullarında ve içinde bulunduğumuz gelişme aşamasında, diğer alternatif stratejiler arasında en uygun olarak değerlendirdiğimiz yöntem, `bızlı değişme sürecinde gelişmeyi programlayan, kısa süreli ancak geniş kapsamlı planlama aracılığı ile gelişmeyi önceden yönlendirmeyi a- maçlayan` alternatif stratejMir. Yapılan bu çözüm önerisi, planlamanın yasal niteliği- yaptarım gücünün varlığı yanısıra, uygulanabilirliğinin de. arttırılabilmesinde, birlikte uygulamanın programlanması, yönetimi ve denetimi yaklaşımını öngörmektedir. En uygun davranış biçimi olarak değerlendirilen bu yön tem, planlama bütününde iki kademeli bir planlama süreci ta*- nımlamaktadır. Bu kapsamda, stratejik ilke kararlarının ve rildiği, önceliklerin saptandığı bir nazim plan aşamasıyla, belirlenen öncelikler uyarınca doğrudan uygulamaya yönelik ayrıntılarda düzenlenen ve gelişmeyi programlayan yerel plan lar aşaması bulunmaktadır. AV. Bu çalışmada, yatırım öncelikleri olan ya da hızlı çö züm gerektiren karmaşık kentsel sorunların varlığı nedeniyle Öncelikleri `belirlenen alanlarda düzenlenen yerel düzeydeki planlamaya, »öncelikli alan planlaması* denilmektedir. Yapılan `bir dizi değerlendirmeye dayanılarak, kentsel mekanda öncelikleri `belirlenen alanlarda, planlama `bütünü içinde düzenlenen bu yerel planların :. Kısa dönemde problem çözücü nitelikleri yanısıra, uzun vadede uygulamaya esneklik sağlayan yeni düzenlemelere a- çık `bir yapıda olacakları; *. Sınırlı alanlarda düzenlenmelerine karşılık, sosyal, e- konomik sorunları da `bir `bütün olarak kapsayan çözüm Öneri leri içerecekleri;. Uygulama için gereken `bütün ayrıntıları, yasal, yönetim sel, teknik ve mali `boyutlarıyla getirecekleri;. Uygulama politika ve araçlarını tanımlayacakları; uygu lamanın programlanması yanısıra, yönetimi ve denetimine i- lişkin ilkeleri de önerecekleri sonuçlarına varılmaktadır. Hızlı kentsel değişme sürecinde, planlamanın çok sayı da oluşumun önüne geçerek, var olan kentsel gelişme potan siyelinden yararlanması `beklenmektedir. Bunun için planlama, gelişme eğilimlerini dikkate ala cak; `bugünkünden daha kısa vadeli - operasyonel hedeflere ve doğrudan problem çözmeye yönelecektir.vi. Ayrıca, hızlı kentsel değişme sürecinde, yatırımlara yer seçecek ve kentsel `bozulmayı önleyerek düzenli gelişme yi sağlayacak planlamanın, `bugün alışılagelmiş olandan da na hızlı işleyen bir karar verme mekanizmasına sahip olma sına da ihtiyaç vardır. Bu kapsamda önerilen, planlama bütünü içinde öncelikli alan planlaması, uygulamanın sürekli izlenmesiyle gerekti ğinde, kendini yenileyen bir yapıya imkan sağlayacak; plan lamada alışılagelmiş kural koyucu - yasaklayıcı ve olaya uzaktan hakan, edilgen tutum yerine; uygulamaya katılan, yol gösterici, etkin bir stratejiyi benimseyecek ve uygula yacaktır.

vii, PLANNING OP PRIORI TY AREAS.(Ph.D. Thesis) S. Güven BİLSEL.GAZİ UNIVERSITY. INSTITUTE OP SCIENCE AND TECHNOLOGY.October 1987.ABSTRACT' Planning of priority areas, is the subject of this study where we suggest it as an easy hut fast running tool of local planning to solve the problems rising from the gap between planning and implementation. The following items are defined as the objectives of development, that are getting more and more important in our age: to transform the spoiled physical environment, which threatens the life and happiness of both society and individual, to the healthier structure;- to save the allo cation of investments from scattering in wide urban space and to prevent the misuse and loss of urban and environ mental sources by means of a conscious direction of deve lopment within the rapid process of change. Considering the methodology, there are some alternati ve strategies to arrive that defined level; but, neither `the extention -with some restorations- of existing rigid?sud ana restrictive planning approach with its statical struc ture` (that is the only accustomed type in the Country)? nor the opposing approach of `leaving all planning efforts aside for the unreserved dynamics of growth` are preferable alternatives for our study* Also the following two other alternative methods, that have been discussed in the study, are not considered as appropriate: `the direction of development by means of a set of written statements, in stead of planning` and `be forehand growth, than assembling - restorative planning`. The strategy, that seeks' `counscious direction of de velopment by means of a short term but comprehensive plan- ning-process, where the growth can be programmed in a rapid process of change`, is evaluated as most appropriate among all alternative strategies, within the current conditions of our Country. The proposal also encourages the improvement of plan ning- implementability, -by means of programming, adminis tration and control of development- besides its existing legal character and enforcement power. This method defines a two stage planning process within the planning-whole. In this context, the master plan stage, in which the priorities are fixed and strategic-principal decisions have been made, is the first stage; where the local plans stage, in which the development is programmed and organized in details, towards direct implementation according to the priorities, is the second.ax. İn this study, the planning- process, which is organi zed in local level and` making decisions in priority areas, where there are complex urban questions seeking either -ar gent solutions or investment priority, is called ' planning of priority areas1. These local plans : Will have an open character for new organizations, that can realize some flexibility in the long term implementa tion process, `besides their problem solving nature in the short term; *. Will comprise proposals solving also social and economic problems as a whole, in spite of their organization in a limited area;. Will produce all the complementary details for the imp lementation with its legal, administrative, technical and, financial dimentions;. Will define an imlementation policy with its tool and suggest new principles in relation with administration, control and programming of the implementation process. İt is expected that, planning will benefit from urban development potentials by preceding some occurences within the process of rapid urban change. For this reason, planning will consider the develop ment tendencies, orienting itself towards shorter term operational objectives and problem-solving.*. On tlıe other hand, it also seems necessary that, planning should have a. faster decision-making me&hanisme than the accustomed one, that will ensure an organized development `by allocating investments and preventing urban dispersion» Planning of priority areas in this context, will make it possible for the planning process to regenerate itself. whenever it is necessary `by reconsidering implementation; and in stead of an acoustomed rigid-restructive and passive manner, will accept and applicate an active and guiding manner, which takes part in the implementation process.