Sezgisel bulanık tercih ilişkisi ve tedarikçi seçimine uygulanması

Abstract

Doğru fiyat, doğru zaman ve doğru miktarda istenilen kalite düzeyindeki ürünleri ve/veya hizmetleri alıcılara sağlayabilen doğru tedarikçileri bulma süreci olan tedarikçi seçimi etkin bir tedarik zinciri oluşturmada kritik aktivitelerden biridir. Öte yandan, tedarikçi seçimi, karar vericinin hakkındaki bilgisinin genellikle belirsiz olduğu birbiriyle çelişen birçok kriteri içeren çok kriterli bir grup karar verme problemi olduğundan dolayı zor bir problemdir. Çok kriterli grup karar verme sürecinde, sezgisel bulanık tercih ilişkisi (sezgisel tercih ilişkisi, sezgisel ikili karşılaştırma matrisi, sezgisel muhakeme matrisi) karar vericinin belirsiz bilgisini dikkate aldığından dolayı karar vericinin problem hakkındaki bilgisini yansıtmakta güçlü bir araçtır. Fakat sezgisel bulanık tercih ilişkilerinde bir sezgisel bulanık tercih ilişkisinin tutarlı olup olmadığının test edilmesi, tutarlı sezgisel bulanık tercih ilişkisinin öncelik vektörünün türetilmesi, bir eksik sezgisel bulanık tercih ilişkisinin kayıp değerlerinin tahmin edilmesi gibi bazı sorunlar vardır. Bu tezin ana amacı bu sorunları çözmektir. Bunu başarmak için ilk önce sezgisel bulanık tercih ilişkisi için çarpımsal geçişlilik kavramı geliştirilmiştir. Daha sonra, bu kavrama dayanarak yukarıdaki sorunları çözmek için bazı yaklaşımlar önerilmiştir. Son olarak, sezgisel bulanık tercih ilişkisinin tedarikçi seçim sürecinde uygun tedarikçinin seçilmesi için kullanılabileceği gösterilmiştir.

Supplier selection, the process of finding the right suppliers who are able to provide the buyer with the right quality products and/or services at the right price, at the right time and in the right quantities, is one of the most critical activities for establishing an effective supply chain. On the other hand, it is a hard problem since supplier selection is typically a multi criteria group decision-making problem involving several conflicting criteria on which decision maker?s knowledge is usually vague and uncertain. In the process of multi criteria group decision-making, an intuitionistic fuzzy preference relation (or called intuitionistic preference relation, intuitionistic pairwise comparison matrix, intuitionistic judgment matrix) is a powerful tool to reflect decision maker?s knowledge about the problem domain because of taking into consideration his/her vague and uncertain knowledge. However, in intuitionistic fuzzy preference relations, there are some problems such as testing whether an intuitionistic fuzzy preference relation is consistent or not, deriving the priority vector of a consistent intuitionistic preference relation, estimating the missing values of an incomplete intuitionistic preference relation, etc. The main research objective of this thesis work is to solve these issues. To accomplish this, we firstly introduce the concept of multiplicative transitivity of intuitionistic fuzzy preference relation. Next, based on this concept, we introduce some approaches to solve the above problems. Finally, we show that intuitionistic preference relations may be used for selecting appropriate supplier in the process of supplier selection.