Devrekâni çayı alt havzası örnekleminde havza yönetim planının geliştirilmesi

Abstract

Havza, kentsel ve kırsal toplulukları, tarım, orman, sanayi, hizmetler ve rekreasyonel alanı gibi birimleri barındıran dinamik bir yapıya sahip siyasal, ekonomik ve çevresel bir birimdir. Birbiriyle bağlantılı tüm bu bileşenler arasındaki dengenin sürdürülebilirliğini hedefleyen havza yönetim planları önemli uygulama aracıdır. Dünyada ve Avrupa Birliği'ne üye ülkelerde bu konuda çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Özellikle Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi nehir havza yönetim planlarının hazırlanması açısından önemli bir gelişme olmuştur. Türkiye'de Su Çerçeve Direktifi kapsamında çalışmalar bulunmaktadır. Ancak, hazırlanan havza yönetim planlarında suyun hayat verdiği doğa ve insan ile onun beşeri faaliyetlerini kapsayan tüm bileşenlerin birlikte ele alınması ve uygulanması gerçekleştirilememiştir.Çalışmada, sosyo-ekonomik ve beşeri değerler ile doğa arasında dengeyi sağlayarak alanın potansiyellerini ortaya çıkaran, sorunlara çözüm üreten yönetim planının oluşturulması hedeflenmektedir. Bu kapsamda, önemli potansiyel değerler yanında bu potansiyellere tehdit unsuru olan birçok çevresel kullanımları barındıran Devrekâni Çayı Alt Havzası, çalışma alanı olarak seçilmiştir. Alanda, 5 ilçe merkezi, 7 ilçeye bağlı köy yerleşimleri, Kastamonu Bartın Küre Dağları Milli Parkı'nın bir bölümü yer almaktadır. Yönetim planına merkezi yönetim, yerel yönetim, özel sektör, uzman grubu, yöre halkı, STK ve ilgili meslek odalarının katılımlarını sağlamak, görüş ve tutumlarını değerlendirmek amacıyla alanın güçlü ve zayıf yönleri, tehdit ve fırsatları değerlendirilmiş, çok ölçütlü değerlendirme yöntemlerinden R'WOT analizi ile önceliklendirilmiştir. Alanın özelliklerine ilişkin veriler, özel sektör ve belediye yetkilileri ile yapılan derinlemesine görüşmeler ve R'WOT analizi sonuçları değerlendirilerek, öncelikli sorunlar ve değerlendirilmesi gereken potansiyeller belirlenmiştir. Alt yapı eksikliği ve ekonomik üretkenlik açısından sıkıntılar alandaki en önemli sorunlar olarak tespit edilirken ekoturizm ve geleneksel üretim (hayvancılık, odun dışı tali ürünler) en önemli potansiyeller olarak belirlenmiştir. Bu sonuçlar ile çevresel değerlerin daha ön planda tutulduğu, alan için koruma öncelikli bir planlama yaklaşımının uzun vadede kazanç getireceği anlaşılmaktadır. Bu anlamda, Devrekâni Çayı Alt Havzası'nın kaynak değerlerinin koruma-kullanma dengesinin sağlanması için yönetim planının uygulama araçlarının geliştirilmesi ideal hedefinden yola çıkılarak havza yönetim planı oluşturulmuştur.Tez çalışmasının, Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifinin öngördüğü yönetim planlarına altlık olabileceği, diğer havzalara örnek teşkil edeceği, alanda bundan sonra yapılacak çalışmalara kaynak oluşturacağı, verilere ulaşmada yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

A basin area is a political, economical and environmental unit that has a dynamic structure consisting of other units such as urban and rural communities, agriculture, forest, industry services and recreational area. The basin area management plans targeting the sustainability of the balance between all these components that are interrelated with each are important application tools. A variety of studies have been carried out in this particular subject in the world and the countries which are the members of European Union. In particular, European Union Directive of Water Framework has been a significant development in terms of the preparation of catchment area management plans. The studies that have been carried out within the scope of Union Directive of Water Framework are available in Turkey. However, all of these components consisting of the nature and human beings into which water brings existing and human activities have not been able to dealt with and applied collectively in the catchment area management plans prepared so far.In this study, it is aimed to established a management plan which reveals the potentials of the area by bringing into balance between socio-economic and human values and natura and which thus suggests solutions to the problems encountered. In this context, Devrekani Watercourse Sub Basin including not only significant potential values but also a number of environmental applications which are considered as threat risk against these potentials is selected as the field of the study. 5 county seats, 7 village residents from county and a part of Kastamonu-Bartın Kure Mountain National Park included in this study. For the purpose of providing the participation of centralized administration, local administrations, private sector, expert groups, locals, non-governmental organizations and related trade associations to the management plan and evaluating their views and attitudes, the strengths and weaknesses, threats and oppurtunities of the area have been prioritized. Priority issues and potentials that must be evaluated were determined bu assessing the results of the R?WOT analysis and by having detailed interviews with the authorized people in private sector and corporations and by assesing the data difficulties in terms of economical productivity were detected as the most important issues in that particular area, eco-tourism and conventional production (stock-breeding, subsidiary, products out of wooden) were recognized as the most important potentials. In accordance with these results, it is understood that a planning approach in which environmental values are given particular importance and has protection priority for that particular area will yield a long term benefit. In this sense, a basin area management plan has been established starting from the ideal goal of developing application tools for management plan to bring into balance between protection-usage of resource values of Devrekani Watercourse Sub Basin.It is considered that this particular thesis study will be a base for the management plans that are previewed by European Union Directive of Water Framework, serve as a model for the other basin areas, be a resource for the studies that will be carried out in future, be an instructive to access the data.