Büyükşehir belediyelerinde kentleşen kırsal alanların planlama sorunlarına yönelik sürdürülebilir model önerisi

Abstract

Nüfus ve demografik değişimler, nüfusun hareketliliği, konut ihtiyacı, doğa ve rekreasyon alanlarına olan talebin artması gibi etmenler nedeniyle dünyada ve Türkiye'de kırsal alanlar üzerinde baskı gün geçtikçe artmakta, kır ve kırsal alan tanımları da değişikliğe uğramaktadır. Türkiye'de genel eğilime ek olarak 2012 yılında yürürlüğe giren 6360 Sayılı Kanun ile birlikte, yerel yönetim sistemi köklü değişimlere sahne olmuştur. Kanun'la büyükşehir belediyesi sayısı 30'a çıkarılmış, büyükşehir belediyelerinde köy tüzel kişiliklerine son verilmiş, köyler mahalle statüsü kazanarak kent sınıflandırması altında tanımlanmış; kır-kent ayrımı ortadan kaldırılmıştır. Bu gelişmelerle birlikte statüsü kent olan ancak halen kır karakteri taşıyan yerleşim yerlerinde planlamanın nasıl yapılacağına dair çözüm önerileri ise geliştirilmemiştir. Bu nedenle bu tez, büyükşehir belediye sınırları içinde bulunan mahalle statüsü kazanmış eski kırsal alanların nasıl planlanacağı hususunu ele almaktır. Tezin ana araştırma sorusu 6360 Sayılı Kanun'un yürürlüğe girmesiyle birlikte kent statüsünde olan ancak kırsal karakterlerini sürdürmekte olan alanların sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi için bu alanların yeniden organizasyonu nasıl olmalıdır? şeklindedir. Araştırmada, literatür çalışmasının ardından Türkiye'de yer alan 30 büyükşehir ve 519 ilçede coğrafi bilgi sistemleri (CBS) kullanılarak analizler gerçekleştirilmiştir. Bu analizler doğrultusunda baskın kırsal, orta düzey kırsal ve baskın kentsel bölgeler tespit edilmiş, büyükşehir belediyeleri sınırları içerisinde kalan her bir yerleşim alanının kent olarak tanımlanamayacağı; büyükşehirler içerisinde farklı kırsallık kademelerinde ilçelerin bulunduğu ispatlanmıştır. Bu analizler doğrultusunda kırsal niteliklerini devam ettirdikleri tespit edilen ilçelere yönelik çevresel, mekânsal, sosyo-ekonomik başlıkları altında sürdürülebilirlik için strateji rehberi oluşturulmuştur. Bu tez çalışması, Türk planlama sistematiği içinde, önümüzdeki dönemde eksikliği çok daha fazla hissedilecek olan, metropoliten gelişme alanlarında kırsal alan planlamasının nasıl olması gerektiğini ortaya koymakta, literatüre, yasa ve yönetmelikler ile pratikteki uygulamalara katkıda bulunmaktadır.

Pressure on rural areas in the world and Turkey is increasing day by day, and definitions for rural and rural areas are changing due to the factors such as population and demographic changes, mobility of the population, need of housing, increase in demand for nature and recreation areas. In addition to the general tendency, the local administrative system in Turkey has undergone through drastic changes along with Law no 6360 on the establishment of fourteen new metropolitan municipalities, which entered into force in 2012. With the law, the number of the metropolitan municipalities raised to 30 and all the rural areas in 30 metropolitan municipalities have the status of urban, eliminating the rural-urban distinction. Along with that, suggestions on how to plan this urbanized rural areas has not been developed yet. For this reason, this thesis is about how to plan rural areas with urban status in metropolitan municipalities. The main research question of the thesis is: How the areas that have urban status with rural characteristics should be reorganized in order to ensure their sustainability? In the research, following the literature study, analyses were made in 30 metropolitan cities and 519 districts in these metropolitan municipalities using geographical information systems (GIS). In the direction of these analyses, predominantly rural, intermediate rural and predominantly urban regions were identified. Besides, it is proven that each residential area within the borders of the metropolitan municipalities could not be defined as urban. After this stage, a strategical guidance was established under the environmental, spatial and socio-economic headings for the sustainability of provinces whose rural qualities were still detected in the direction of these analyzes. This thesis study puts forward how rural area planning should be done in metropolitan areas. And the thesis also contributes to the literature of planning, laws and regulations and practical applications.