Ortaokul Türkçe derslerinde deyimlerin öğretiminde metinsel bağlamın etkisi

Abstract

Deyimler, yan ve mecaz anlamlarıyla kullanılmış birden çok sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşan söz öbekleridir. Deyimlerin bir dilin söz varlığının en önemli yapı taşlarından olduğu söylenebilir. Bunun temel nedeni deyimlerin geniş kapsamlı bir durumu, tutumu, eylemi, olayı, olguyu vs. kısa yoldan betimleyebilmesidir. Söz varlığı edinim sürecinde metinsel bağlam önemlidir. İncelenen çalışmalar sonucunda sözcük öğrenme sürecinde sözlük kullanmaktan çok metinsel bağlam öne çıkmaktadır. Doğduktan hemen sonra insan, çevresindeki insanların konuşmalarından; okul çağına eriştikten sonra ise okuduğu, dinlediği kaynaklardan destek alarak söz varlığını geliştirir. Bu çalışmada, Türkçe derslerinde gerçekleştirilen deyim öğretiminde metinsel bağlamın etkisini belirlemek amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden içerik çözümlemesinin kullanıldığı bu çalışmada, 30 sorudan oluşan bir deyim testi uygulanarak deyim başarısı birbirine denk olan üç öğrenci grubu belirlenerek uygulama gerçekleştirilmiştir. A Grubuna herhangi bir bağlam olmaksızın bir deyim listesi sunulmuş; B Grubuna aynı deyimler tümcesel bağlam içinde sunulmuş; C Grubuna iki kitap okutularak A ve B Grubuna sunulan deyimlerin aynıları sözü edilen kitaplarda geçen tümce örnekleri bağlamında sunulmuştur. A, B ve C Gruplarının deyimlerin sözlük anlamını kestirme, tümce bağlamında sunulan deyimleri ayırt etme ve deyimleri özgün tümcede kullanma becerileri karşılaştırılmıştır. Öğrencilerin beceri düzeyleri üç puanlayıcı (Türkçe öğretmeni) tarafından 1, 2 ve 3 düzeyinde puanlanmıştır. Üçlü puanlayıcıların uyumu için Fleiss Kappa uygulanmış ve puanlayıcıların uyumu A grubu için .966, B Grubu için .964 ve C grubu için .975 olarak bulunmuştur. Araştırma soruları kapsamında elde edilen çeşitli veriler, öğrencilerinin deyimlerin sözlük anlamlarını kestirme, deyimleri tümcede ayırt etme ve deyimleri özgün tümcede kullanma beceri düzeylerinin en yüksek olduğu grupların sırasıyla C Grubu, B Grubu ve A Grubu olduğunu göstermektedir. Bu çalışma deyim öğretiminde ve dolayısıyla söz varlığı edinimi sürecinde metinsel bağlamın genişlemesinin ve metinsel bağlam sıklığının artmasının öğrenmeyi artırdığını göstermektedir. Anahtar Sözcükler: deyim öğretimi, söz varlığı, metinsel bağlam, Türkçe öğretimi.

Idioms are metaphors that are formed by the combination of multiple words used in the meaning of metaphor. Idioms can be said to be one of the most important elements of the vocabulary of a language. The main reason for this is that idioms can describe a complex situation, attitude etc. or action in a short way. Textual context is important in the process of acquiring vocabulary. In word learning, the context is more prominent than dictionary usage. From the birth human improves him/her vocabulary with the speeches of around him/her and when he/she reach to school age improves him/her the vocabulary with what he/she read and listened. In this study, it is aimed to determine the effect of textual context in idioms teaching in Turkish courses. In this study where content analysis was used from qualitative research methods, an application was carried out with three groups of students whose success rate was equal. Group A is provided with a list of statements without any context; to Group B presented the same idioms in a contextual context; to Group C reads two books and the same idioms are presented in the context of the sentences mentioned in these two books. The A, B and C groups were compared to the lexical meaning of the idioms, to distinguish the idioms presented in the sentence, and to use the expressions in the original sentence. Students' skill levels were scored by three scoring (Turkish course teachers) at levels 1,2 and 3. Fleiss Kappa was used for the compliance of the triple raters and the compliance of the raters was .966 for Group A, .964 for Group B and .975 for Group C. The various data obtained within the scope of the research questions show that the students have the highest skill levels, the group C, the Group B, and the Group A, respectively. This study shows that the expansion of the context and increasing the frequency of context in the teaching of expression and hence the acquisition of vocabulary increases the learning.Key words: Teaching Idioms, Vocabulary, Textual Context, Teaching Turkish.