Türk kültür tarihinde yırtıcı kuşlar ile ilgili inançlar

Abstract

Tabiatla iç içe yaşamış olan kavimlerin inançlarının ve kültürlerinin, doğa unsurları ile şekillendiği açıkça görülmektedir. Köken itibariyle bozkır coğrafyasında yaşayan Türk kavimlerinin de inançları ve kültürleri temel olarak bu coğrafyaya özgü manevi ürünler yaratmıştır. Bozkır hayvanları kuşkusuz bu ürünlerin başında gelmektedir ve onlar Türklerin maddi ve manevi yaşamlarında epey rol oynamışlardır.Yırtıcı kuşlar bu hayvanlar arasında oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Öyle ki çeşitli Türk kavimlerinin inançlarında, sosyal hayatlarında, kültürlerinde fazlaca varlık göstermişlerdir. Ne yazık ki bu görkemli yırtıcıların Türk kültüründe ve inançlarındaki yeri etraflıca araştırılmış değildir. Bu sebeple bu çalışma, yırtıcı kuşların (kartal, akbaba, doğan, baykuş) Türklerin inançlarındaki ve maddi-manevi kültürlerindeki yerini belirlemeyi amaçlamıştır. Çalışma iki bölümden oluşmakta olup, ilk bölümde yırtıcı kuşlar bir inanç ögesi olarak incelenirken; ikinci bölümde bir sosyal ve kültürel unsur olarak ele alınmışlardır.Türk kavimlerinin ve topluluklarının çeşitli coğrafyalara yaptıkları göçlerle meydana getirdikleri dağınık kültürel miras içerisinde bulunan yırtıcı kuşlar, ancak eski ve yeni araştırmacıların etnografik çalışmalarından, ansiklopedik sözlüklerden, seyahatnamelerden, yazılı ve sözlü efsanelerden; yazıtlar, mezar taşları, kurganlardan elde edilen verilerin ışığında incelenebilmiştir.

It is obvious that the beliefs and cultures of the people who live together with nature are shaped by the elements of nature. The beliefs and cultures of the Turkish tribes who were originally lived in the region of steppe have created spiritual products that are peculiar to this region. Steppe animals are undoubtedly one of these products and they have played a very important role in the material and spiritual lives of Turks.Predatory birds play extremely important role among these animals. Such that they have shown a lot of existence in the beliefs, social lives and cultures of various Turkish people. Unfortunately, the place of these magnificent predators in Turkish culture and beliefs has not been investigated thoroughly. For this reason, this study aims to analyze the location of predatory birds (eagle, vulture, falcon, owl) in Turks' beliefs and material-spiritual cultures. The study consists of two parts. In the first part, predatory birds were examined as a belief element; in the second part, they were considered as a social and cultural element.The predatory birds are found in scattered cultural legacy with migrations of Turkish tribes and communities to various geographies. So, the studies have been viewed and analyzed in the light of the data that have been obtained from the old and new researchers' ethnographic works, encyclopedic dictionaries, travel books, written and oral legends, inscriptions, grave stones and Kurgan graves, it was viewed and analyzed. During the historical process, although Turkish tribes and peoples of similar cultural horizons have been scattered across various geographies, it is understood that predatory birds have an ancient culture and belief bond among these tribes and hidden in myths and ancient structures.