Motîfên destana Sıyabend û xecê

Abstract

ÖZETBu çalışmamızın konusu Siyabend û Xecê destanının motifleridir. Bu destan Kürt coğrafyasının birçok bölgesinde anlatılmış ve bu anlatımlarla bazı değişiklikler yaşamıştır. Bu oluşan değişiklikler neticesinde destanın farklı varyantları da ortaya çıkmıştır. Biz çalışmamızda bu destanın altı varyantını tespit ettik. Siyabend û Xecê destanı hem kahramanlık konulu destanlarının özelliklerini hem de aşk konulu destanların özelliklerini içerisinde barındırmaktadır.Folklor, insanların yaşamındaki maddi ve manevi unsurların tamamını içerisinde barındırıp bu unsurları sistematik bir şekilde birbirinden ayırmaktadır. Folklorun içerisinde yer alan efsane, destan masal ve halk hikâyeleri birbirine yakın özellikler taşıdıkları için birbirleriyle çokça karıştırılmaktadır. Bu karışıklığı gidermek amacıyla halk edebiyatının bu türleri hakkında bilgiler verip bunların sınırlarını çizdik. Siyabend û Xece destanı bazı özelliklerinden dolay Kürt edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmamızda bu önemli özellikleri tespit ettik ve sıraladık. Yine bu çalışmamızda bu destanın özetine, kişilerine, mekânlarına ve zamanına yer verdik.Destanın motiflerini tespit ederken Stith Thompson'un Halk Edebiyatının Motif Indeksi ( Motif Index of Folkliterature )ni esas aldık. Bu kaynağı/metodu esas almamızın sebebi, bu eserin halk edebi araştırmacıları tarafından motiflerin sınıflandırılması konusunda yapılan en kapsamlı çalışma olarak kabul edilmesidir. Bu destanda tespit ettiğimiz motifler şunlardır: Üvey anne motifi, rüya motifi, yasak ve ceza motifi, imtihan motifi, aşk motifi, toplum motifi, ölüm motifi, geleceği belirleme motifi, bilge adam motifi, hayvan motifi ve formel sayılar.Anahtar Kelimeler: Folklor, destan, Siyabend û Xecê, motif, Kürt motifleri.

ABSTRACTThe subject of our study is the motifs of Siyabend û Xecê myth. This myth was narrated in almost every area of Kurdish geography and underwent some changes in the process of time. As a resulf of these changes emerged some different variations of the myth. We idatified six variations of this myth. The myth of Siyabend u Xecê includes both features of heroism and love. Folklore contais both physical and spiritual facts in the lives of people and systematically distinguistes these facts. As myth, fabl, story in the folklore bear a lot of similarities, they are being mistaken for each other. To remove all this complicacy, we put some limitations about the features of these genres. because of some properties, the myth Siyabend u Xecê has a sigrificant place in Kurdish literature. We identified these chasacteristics in our study and put them in order. Morever, we mentioned the abstract, persona, places and time of this myth.While identifging these motifs, we depended upon Stith Thompson's `Motif Index of Folkliterature`. The reason why we depended on this source is that it is accepted as the most sophisticated study in classifying motifs. The motifs we identified are: step-mother, dream, community, prohibition and sentence, love and death, determining future, the wise wan, animal and formal numbers.Key Words: Folklore, legend, Siyabend û Xecê, motif, Kurdish motifs.