Hevoka rêzımanî û nerêzımanî dı devoka devera Behdînan de

Abstract

Bu çalmayı tercih etmemizin asıl nedeni `Behdinan Bölgesi Şivesindeki Kurallı ve Devrik Cümle`yapısını tanıtmak, kurallı ve devrik cümle üzerinde ayrıntılı bir şekilde durmaktır. Çalışmada aynı zamanda düzgün cümlelerin nasıl kullanıldığı üzerinde de durulmuştur. Dilbilgisi bakımından bu şivenin uzman kullanıcıları ile akademik bağlantı kurulmuştur. Böylece bu bağlantı da çalışma içindeki düzgün ve kurallı cümlenin kullanılmasına sebep olduğunu göstermektedir. Bu gerçeklikte Chomsky'nin `Üretici ve Dönüşümsel` (Generative and Transformational)teorisinin kurallarına göre yapılmıştır. Chomsky özellikle ilk defa 1952 yılında`Sözdizimsel Yapılar` (Sintactic Stractures) adı ile yayınlanan kitabı ile bu konuyu dile getirdiği gibi İngiliz Dilbilgisinde de bu konudan behs eden ilk dilbilimcidir. Evet, o sadece daha fazla dikkati kurallı cümlenin yapılışına çekmiştir ama devrik cümlelere çok önem vermemiştir. Çalışmadaki günlük hayatta kullanılan yeni cümleler bu yörenin bilinçli ağızlarından alınmıştır. Bu yörenin ağız yapısında kurallı ve uyarlama cümlelerin haricinde, bazen günlük konuşmalarda kullanılan devrik ve uyarlanamayan cümleler de vardır. Bunun dolayı çalışmamızda bu iki cümle arasındaki farklıkları göstermek istedik.Bununla birlikte bu çalışmadaki bir amacımız da cümleler arasındaki kurallılık ve uyarlamayı yanyana koymak ve bu cümle çeşitlerini karşılaştırmaktır.Ancak kullanılamaya sebep olan bu nedenler kuralsız cümlenin oluşması içindir.Böylece kurallı ve devrik cümlenin oluşmasına etki eden yasa ve kurallardan bahs edildi. Bununla birlikte dilbilgisi kurallarına göre bu cümleler arasındaki cümle öğelerinin dizimi gibi bazı hususi şeylere de dikkat çekilmiştir. Yani cümle öğelerinin gramer dizimi ile anlamları arasında kullanım uyumu olmalı. Çünkü bu tez kurallı ve devrik cümlenin tanıtımı için hazırlanmıştır ki kurallar ve anlam bakımından her iki yönünü de içinde barındırır. Mana yönünü sadece anlamsal olarak alınmıştır. Bu çalışma da yine cümlenin kurallı ve uyarlama yönlerine dikkat çekilmiştir. Dahası bölgede günlük konuşmalarda kullanılan bu cümlelerin kurallı ya da kuralsız oluşlarının sebeplerine de değinilmiştir. Bundan dolayı bu çalışma çok önemlidir. Elbette şu ana kadar bu konu üzerinde bağımsız herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Ancak bu konu üzerinde Kürtçe yapılan çalışmalar akademik bağlamdan uzaktır.Çünkü daha fazla kurallı cümleler üzerinde durulmuş fakat devrik cümlelere gereken önem verilmemiştir. Bu tez kurallı ve devrik cümleler arsındaki farklılıkların iyice belirlenmesi için hazırlandı.Bu çalışma özet, önsöz, giriş, üç temel bölüm,sonuç ve ilgili kaynaklardan oluşmaktadır. Bu bölümlerde Kürt dilindeki cümlelerin özellik ve çeşitleri üzerinde detaylı bir şekilde çalışılmıştır. Aynı zamanda kurallı ve uyarlama cümlelerin biçim ve görevleri üzerinde de çalışılmıştır. Aynı zamandadevrik ve uyarlanamayan cümleler de örneklerle gösterilmiştir.Birinci Bölüm: Bu bölüm `Cümle Teorisi` adı ile genel olarak cümle kavramından bahs etmektedir. Yabancı ve Kürt dilbilimciler tarafından yapılan cümlenin tanıtımı üzerinde duruluyor ve aynı zamanda cümle çeşitlerinin yapısına da değinilmiştir. Aynı şekil de cümlenin temel veya yan öğelerinden ve bunların cümledeki sıralamasından da bahs ediliyor.İkinci Bölüm: Bu bölüm aşağıda da gösterildiği gibi `Kurallı ve Kuralsız Cümle Hakkındaki Dil Tanıtımı Teorileri` ni göstermektedir. Başka bir ifade ile birkaç dil okulunun kural ve yasalarına göre kurallı ve devrik cümlenin özellikleri üzerinde duruluyor.Üçüncü Bölüm: Bu bölümün konusu da `Dilbilgisi ve Anlama Kavramı` dır. Burada da cümlenin kurallılığı, uyarlanması ve cümlenin dört çeşitti üzerinde durulmaktadır. `Kurallı ve Uyarlamalı Cümle, Kurallı Uyarlanamayan Cümle, Devrik ve Uyarlanan Cümle, Devrik ve Uyarlanamayan Cümle` gibi.Anahtar Kelimeler: Kurallı Cümle, Devrik Cümle, Dilbilgisi, Uyarlamak, Uyarlanan Cümle, Uyarlanamayan Cümle.

The reason behınd prefferıng this work is actually to introduce grammatical and ungramatical Structure In Behdinan Region's Accent and study it in details. In terms of grammar, some academic connection has been set with experts using this accent. This contact has provided us the main fact of this topic in real area. This study has been established by considering N.Chomsky's theory named `Generative and Transformational` in which he firstly expressed in his book called Syntactic Structures published in 1952. He took attention to regular syntax but he found inverted syntax more critical there. The sentences and statements used have been taken from the people who live there and use this accent in a correct form. Besides regular statements we wanted to study inverted structures of syntax used around this region. Therefore we have tried to demonstrated the differrences between the two structures. One of our aims is to compare these two structures of syntax in this accent. That's why it is disputed what factors and rules impact this occurance. These statements have been analysed according to grammar rules. On the other hand in terms of meaning some comparisons have been made. It is said that there must be some harmony between the elements and clauses of the sentence. But the statements urged in daily life and in literal and textual ones have been explained. The fact that why they prefer grammatical and ungrammatical modes have been anlysed in details.Despite some studies have been done about this matter, but we have come into no academic ones. Grammatical sentences have been studied but no work has been done about ungrammatical sentences and the comparisons of both. This study is consisted of three chapters except from abstract, preword and conclusion. Through these chapters kurdsih language's aspects of grammatical and ungrammatical sentence in Behdinan region have been demonstrated in a details and academic form.First Chapter: In this chapter, sentence concept by `Sentence Theory` is mentioned in general. It is focused on the definition of sentence made by Foreign and Kurdish linguists and it is also mentioned about types of sentence structures. Of course main or subsidiary elements of sentence and orderıng them in a sentence are focused on. Second Chapter: As it is referred below, this chapter is about `Language Definition Theories about grammatical and ungrammatical Sentence`. In other words, characteristics of regular or irregular sentence according to rules of several language schools are emphasized. Third Chapter: The subject of this chapter is `Grammar and Comprehension Concept`,Grammatical, adapting and four types of the sentences are emphasized here, like `grammatical and Adaptable Sentence, grammtaical Unadaptable Sentence, ungrammatical and Adaptable Sentence ungrammatical and Unadaptable Sentence`. Key Words: Grammatical Sentence, Ungrammatical Sentence,Grammar Adapt, Adaptable.