11-14 yaş ortaokul öğrencilerinin arkadaşlık ilişkileri ve rekabetçi tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Daha iyiye ulaşma, daha iyi sonuç elde etme yarışması olarak tanımlanan rekabet, ergenlik çağı çocuğu için beraberinde getirdiği olumlu ve olumsuz etkileriyle oldukça önemlidir. Bu dönemde bir yandan akranlarıyla ilişkilerini şekillendiren ergen, diğer taraftan onlarla rekabete girmektedir. Bu araştırmanın amacı 11-14 yaş arası ergenlerin rekabetçi tutumları ve kurulan akran ilişkilerini incelemektir. Araştırma betimsel bir çalışma olup araştırmanın katılımcıları, Bitlis'in Ahlat ilçesindeki üç ortaokuldan 6., 7. ve 8. sınıf düzeyinde, 203'u (% 48.6) kız, 215'i (% 51.4) erkek olmak üzere toplam 418 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırma verilerinin toplanmasında Akbayırlı (1998) tarafından geliştirilen Rekabetçi Tutum Ölçeği, Kaner tarafından (2002) geliştirilen Akran İlişkileri Ölçeği ve araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin genel olarak normallik varsayımları Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro-Wilk testleri ile kontrol edilmiş; grup karşılaştırmaları için verinin normal dağılım gösterdiği durumlarda ikili kategoriden oluşan değişkenler için bağımsız gruplar t-testi, 3 ve üzeri kategoriden oluşan değişkenler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA), verinin normal dağılım göstermediği durumlarda ise değişkenler ikiden fazla kategoriye sahip olduğu için Kruskall-Wallis analizi kullanılmıştır. Araştırma bulguları, katılımcıların geliştirdikleri akran ilişkilerinde kız çocuklarının erkek çocuklarına oranla daha fazla kendilerini açma yönelimi olduğunu göstermiştir. Ayrıca, erkek çocukların ilişkilerinde kendini açma boyutunun puan ortalamalarının kızlara göre anlamlı düzeyde düşük olduğu bulunmuştur. Genel olarak kız öğrencilerin erkek öğrencilere oranla daha rekabetçi oldukları görülmüştür. Araştırma sonucunda katılımcıların akran ilişkileri alt boyutlarında cinsiyet açısından farklılıklar bulunmuş ancak toplam puanlar arasındaki farkın cinsiyete göre anlamlı olmadığı belirlenmiştir. Analiz sonuçlarına göre katılımcıların rekabetçi tutum puanlarının öğrencilerin ailelerinin ekonomik gelir düzeyine, aile içindeki kardeş sayısı ve doğum sıralarına, sınıf seviyelerine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Aynı zamanda katılımcıların akran ilişkileri kendini açma alt boyutu puanlarının öğrencilerin aile içindeki doğum sıralarına göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen bulgular ilgili alanyazın çerçevesinde tartışılarak konu ile ilgili araştırma ve uygulama alanlarına ilişkin öneriler belirtilmiştir.

Competitiveness, which is defined as the race to reach better results, and to be better than the others, has been considered as an important concept with its positive and negative effects on the children during early adolescence. On one hand, the child is building his/her relationship with the peers; on the other hand, he/she starts to compete with them. The aim of the present study is to investigate the competitive attitudes and peer relations of 11-14 years old secondary school students. The research is a descriptive study. The participants of the study are 418 students, 203 (48.6 %) female and 215 (51.4 %) male, at the 6th, 7th, and 8th grade in three secondary schools in Ahlat, Bitlis. The questionnaire was consisted of personal information form, Competitive Attitudes Scale (Akbayırlı, 1998), and Peer Relationship Scale (Kaner, 2002). The normality assumptions were tested with Kolmogorov-Smirnov and Shapiro-Wilk analyses. For variables with two categories, Independent samples t-tests; and for variables with 3 or more categories, one-way analysis of variance (ANOVA) tests were conducted when normality assumptions were met. Kruskall-Wallis analyses were conducted for variables with 3 or more categories when normality assumptions were not met. The results have revealed that girls have higher self-disclosure tendency in their peer relationships compared to the boys. Moreover, girls have been found to be more competitive compared to boys. While the subscales of peer relationship showed statistically significant gender differences, the total score did not show statistically significant gender differences. When differences for demographic variables are investigated for competitiveness scores, no statistically significant differences were found for socio-economic levels, number of siblings, birth order, and grade levels. The findings were discussed with the relevant literature and implications were stated.