Cumhuriyet Döneminde Tatvan (1950-1970)

Abstract

Köklü bir tarihe ve kültürel bir zenginliğe sahip Van Gölü Havzası coğrafyası, 20. yüzyıl başlarında isyanların, savaşların ve göçlerin yaşandığı hareketli bir döneme sahne olmuştur. Özellikle Ermenilerin başlatmış olduğu isyanlar ve Rusların birçok ili işgal etmesi bunun kanıtıdır. Bölgede baş gösteren isyanlar ve yaşanan savaşlar ise, asayişsizliğe neden olmuştur. Akabinde bu sorunlar, yerel halkın başka yerlere göç etmesini de zorunlu hale getirmiştir. Yaşanan tüm bu olumsuz havaya rağmen Osmanlı Hükümeti'nin buraya atadığı Mustafa Kemal Paşa ve yerel halkın çalışmaları ile bölge düşman işgalinden kurtulmuştur. Nitekim Cumhuriyet'in ilan edilmesi ile birlikte yeni bir süreç başlamıştır. Bu yıllarda, savaşların yarattığı izler silinmeye çalışılmış ve tüm yurtta çeşitli yatırım planları hazırlanmıştır. Van Gölü Havzası da bu planlar kapsamına dahil edilmiştir. Bu bölgeden verimli bir biçimde faydalanmak için çeşitli tetkikler yapılmıştır. Bölgeye gönderilen heyetin yaptığı incelemeler sonucunda Van Gölü üzerinde ulaşımın daha modern ve hızlı bir şekilde sağlanabilmesi için Bitlis'in en büyük ilçesi olan Tatvan uygun görülmüştür. Buradan hareketle 1934 yılında Van Gölü İşletme İdare Merkezi, Van Gölü'ne yakın Muradiye İlçesi'ne bağlı Ernis Köyü'nden (bugün Ünseli Köyü), Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Bitlis'e bağlı Tatvan'a alınmıştır. İlçede gerçekleşen diğer atılımlar, 1945 yılında da devam etmiş; tersane, liman ve iskelelerin yapımına başlanmıştır. Bunların yanı sıra uluslararası bir proje olan, Muş-Tatvan-Van-Kotur Demiryolu hattının önemli bir durağı olarak Tatvan bölgesi seçilmiştir. 1957 yılında yapımına başlanan Muş-Tatvan-Van-Kotur Demiryolu projesi, CENTO (Merkezi Antlaşma Teşkilatı-Central Treaty Organization) programı kapsamında gerçekleşmiştir. Tatvan limanına ulaşan vagonlar, feribotlar vasıtasıyla Van'a ulaştırılmış; böylelikle ülkemizin en doğusu ile demiryolu ağı kurulmuştur. Karayolu, denizyolu ve demiryolu ulaşımı yönüyle Tatvan, 1960'ın başlarından itibaren hızlı bir gelişme dönemine girmiştir. İran'a uzanacak demiryolu hattının 1964 yılında Tatvan'a varması ile ilçenin ekonomik ve sosyal faaliyetleri de artış göstermiştir. Okul bahçesinde başlayan ve Doğu Anadolu'nun en önemli fuarlarından biri haline gelen Tatvan Doğu Anadolu Fuarı, on binlerce ziyaretçiyi ağırlamıştır. Çevre il ve ilçelerden gelen binlerce insanın ziyaret ettiği bu fuar, Tatvan'ın ekonomik ve sosyal hayatını canlandırmıştır.Geçmişten günümüze tarih sahnesinde önemli bir bölge olan Tatvan ilçesi, 1930'lu yıllarda küçük bir kasaba iken; kısa süre içerisinde gelişerek askeri, idari ve ulaşım merkezi durumuna gelmiştir. İlçe, 1970'li yıllara gelindiğinde çeşitli atılımlarla daha da ivme kazanmıştır. Bu çalışmada konumu itibariyle Bitlis'in ilçesi Tatvan'ın, 1950 yılından başlayarak 1970 yılına kadar gerçekleşen tarihi seyri detaylı bir şekilde ele alınarak incelenmiştir.

The geography of Lake Van with a deep-rooted history and a cultural richness, at the beginning of the 20th century, it was the scene of a continuous period of wars, migrations, and revolts. Especially the rebellions started by the Armenians and the occupation of many provinces by the Russians are some pieces of evidence for that period. The revolts and wars that took place in the region caused a lack of public order. Subsequently, these problems forced local people to migrate to other places. Despite all this negative atmosphere, the region was saved by the effort of local people and Mustafa Kemal Pasha who assigned by the Ottoman Government. As a matter of fact, a new process has started with the proclamation of the Republic. During these years, the traces created by the wars were tried to be erased and various investment plans were prepared throughout the country.The Lake Van Basin is also included in these plans. In order to make efficient use of this area, various examinations have been carried out. As a result of the investigations made by the delegation that sent to the region, `Tatvan`, which is the largest town in Bitlis, was deemed appropriate in order to provide transportation on Lake Van with a more modern and fast way. In 1934 `Van Lake Business Administration Center` was transferred from a village of Muradiye district called Ernis Village (today Ünseli Village) to Tatvan district in the province of Bitlis in the Eastern Anatolia region. Another breakthrough in the district continued in 1945 and the construction of shipyards, ports and Piers was started.Besides these, the Tatvan region was chosen as an important step of the Muş-Tatvan-Van-Kotur railway line, which is an international project. The Muş-Tatvan-Van-Kotur railway project, which was started to be built in 1957, was realized under the CENTO (Central Treaty Organization-Central Treaty Organization) program. Wagons reaching the port of Tatvan were delivered to Van via ferries, thus establishing a railway network with the easternmost part of our country.With road, sea and rail transport, Tatvan entered a period of rapid development since the beginning of 1960. With the arrival of the railway line to Iran to Tat-van in 1964, the economic and social activities of the district also increased. The `Tatvan Eastern Anatolia Fair`, which started in the schoolyard and became one of the most important fairs in eastern Anatolia, hosted tens of thousands of visitors. This fair, which was visited by thousands of people from surrounding provinces and districts, revived the economic and social life of Tatvan.Tatvan district, an important region in the history scene from the past to the present, was a small town in the 1930s; it developed in a short time and became a military, administrative and Transportation Center. The district gained further momentum with various breakthroughs by the 1970s. As a result of its location, the historical course of Tatvan, the district of Bitlis, which took place from 1950 until 1970 was examined in detail.