İslâm hukukuna göre elektronik ortamda yapılan akitlerde rıza unsuru (Medenî kanunla mukayeseli)

Abstract

İnternet, ülkeler arasındaki coğrafi sınırları kaldırması ve dünyayı küçük bir köye çevirmeye yardımcı olması hasebiyle geçen yüzyılın sonlarından itibaren enformasyon alanında insan aklının ulaştığı en önemli buluşlardan biri sayılmaktadır. İnternet tıpkı diğer buluşlar ve iletişim araçları gibi tek seferde geliştirilmemiş, aksine soğuk savaş döneminde askerî amaçlar doğrultusunda peyderpey geliştirilerek uygar gayeler ve daha sonraları ticaret ve elektronik kontratların onaylanmasında kullanılmaya başlanmıştır.Modern dönem öncesi İslâm hukukunda elektronik akit bahsi geçmediği gibi bilinmiyordu da. Çünkü daha öncede değinildiği gibi 20. yüzyılın sonlarından itibaren bu kavram gündeme getirilmiş ve üzerinde konuşulmaya başlanmıştır. Bu kavram için ekonomi uzmanları tarafından birçok tanım öne sürülmüştür. `modern iletişim araçları yoluyla ve meşru bir şekilde bir malın başka bir malla değiştirilmesi` şeklindeki tanım bizim tercih ettiğimiz tanımdır.İslâm hukukunda elektronik ticaret akdinin meşruluğu ve keyfiyeti, ticaret akitlerindeki rıza ile beraber ispat kuralları, teslim etme ve teslim alma olanaklarının bu önemli alanda bir sözleşme özgörlüğü ve alışveriş kolaylığını ön görüyor. Öte yandan İslâm hukuku, yapılan akitleri yazılı bir şekilde kayıt altına almayı rıza nedenlerinden saymakta ve rızayı her akitte olduğu gibi özellikle ticaret akdinde insanlar arasındaki muamele ve ilişkilerin en önemli özelliği olarak addetmektedir. Bu açıdan çağdaş ve meşru fıkhî araştırmalar, ticaret alanına kolaylık getirmesi ve insanlara fayda sağlamasından hareketle, icâb ve kabul ilkelerinin de benimsenmesiyle Kur'ân-ı Kerîm ve sünnetten çıkarsama yaparak modern teknolojinin kullanılması yoluyla alışveriş akitlerinin gerçekleştirilmesine cevaz tanımaktadır.Elektronik akit, iki tarafın rızasıyla gerçekleşmektedir. Rızanın gerçekleşmesi de irade beyanının yanı sıra herhangi bir ifade yoluyla karşılıklı olarak yapılan akdin icâbı ve bu icâbın kabulüne dayanmaktadır. Konuşma, yazışma ve yaygın olarak kullanılan emoji ve göstergeler ile birlikte akit esnasında inkâr edilmesi mümkün olmayan bir uygulama ifade yolları arasında sayılmaktadır. İrâde beyanının da kişisel e posta ve özel bir web sitesi aracılığıyla gerçekleştirilmesinde bir mahszr görülmemiştir. Aynı zamanda irâde beyanı toplumda kabul gören genel yöntemlerle gerçekleştirilebildiği gibi görüntülü konuşma esnasında elektronik mesajlarla da gerçekleştirilebilmektedir.Aslında ifade ediliş tarzı dışında elektronik icâbın geleneksel icabtan bir farkı yoktur. Bununla birlikte icâb ve yüzyüze görüşmeye davet arasında icâbtan dönme olasılığının olup olmaması hususunda bir farktan söz edilebilir. Çünkü elektronik icâbta akdin onayıyla birlikte bir geri dönüş ve cayma söz konusu olamazken yüzyüze görüşmede onay sonrası olsa bile kişinin bir geri dönüş hakkı bulunmaktadır. Elektronik icâbın açık ve net olması, doğrudan belirli şahıs veya şahıslara yöneltilmesi ve istenilen düzeyde kesin olması gibi şartları da bulunmaktadır.Elektronik icâb için ön görülen genel şart ve kurallar aynı şekilde elektronik kabul için de geçerlidir. Elektronik kabulün, kabul ikonu ve butonuna basılması ve yapılan yükleme işlemleri esnasında ekranda yatay ve içi boş bir şekilde bulunan çizginin dolması gibi kendisine özgü yöntemleri de bulunmaktadır. Ayrıca bazen elektronik kabul, açık ve zımnî bir şekilde yapılmaktadır ama sukut, bazı istisnâi durumlar dışında bir elektronik kabul sayılmamıştır.Elektronik akit gibi alışverişin yapıldığı akit meclisleri de oldukça önemlidir. Genelde bu meclisler, hakikî ve hükmî olacak şekilde ikiye ayrılmaktadır. Hakiki meclis, alıcı ve satıcının bir ortamda birbirleriyle doğrudan iletişime geçerek ve birbirlerini duyacak şekilde icâb ile başlayıp kabul ile son bulan ya da tamamıyla reddedilen veya reddedilmeden feshedilen meclislerdir. Hükmî meclis ise genelde elektronik akitlerin gerçekleştirildiği alıcı ve satıcının satış esnasında hazır bulunmayıp birbirleriyle doğrudan temasa geçmediği meclislerdir.Elektronik akitlerin gerçekleşmesi sonrası yapılan ödemeler de elektronik ödemeler olarak bilinmektedir. Bu da satın alınan ürünün, hizmetin veya verinin yine internet üzerinden ücretinin verilmesi şeklinde gerçekleştirilmektedir. Bu anlamda `Elekrtonik ödeme, elektronik ticaretin özellikleriyle bir uyumluluk içindedir` denilebilir.Elektronik ödeme yöntemleri maddelendirilmek istense aşağıdaki gibi bir maddelendirmeye gidilebilir:Kredi Kartı: Bu kart, bankalar tarafından müşterilerine belirli bir dönemde istifade edilmek üzere belli bir miktarda limitle verilen ve anlaşmalı üye iş yerlerinde POS cihazı üzerinden belirlenen limit ve dönem dahilinde alışverişlerde kullanılabilen manyetik ve plastik yapılı bir çeşit ödeme veya borçlanma kartı şeklinde tanımlanabilir.Elektronik Havale: Bu yöntem, borçlunun bankalar veya bu işe tahsis edilmiş özel kurumlar aracılığıyla ürün bedelini alacaklının hesabına belli bir para cinsiyle havale etmesi şeklinde gerçekleştirilir.Elektronik Bankacılık: Cep telefonuna indirilen uygulama yazılımı veya internet bankacılığı üzerinden yapılan ödemeler için kullanılan bir tabirdir. Diğer Modern Elektronik Cihazlar: Bu cihazlarla internet üzerinden etkileşim gerçekleştirilmekte ve internet şebekeleri yoluyla karşılıklı iletişime geçilebilmektedir.Anahtar Kelimeler: İslam Hukuk, Kanun, Hüküm, Görüşler.Sayfa Sayısı: 141.Tez Danışmanı: Doç. Dr. Mehmet Selim ASLAN.

The Internet is one of the most important innovations of the human mind in the field of informatics since the end last century, it removed the geographical boundaries between countries and helped transform the world into a small village. The Internet, like other inventions, and the means of communication did not come at once, but evolved from the military objective during the Cold War, until it reached use for civilian purposes, and then became used in trade, and the deal of electronic contracts. An electronic contract can be defined as an agreement in which positive acceptance of an open international telecommunications network converges by audiovisual means that create an interaction between the positive and the midwife. These means are not limited to the Internet and its various services, but include other electronic means of communication such as fax, telex, fax mail and telephone. The means by which the electronic contract takes place are among the most important characteristics that distinguish it from the oldish contract. Considering that this contract belongs to a group of telecommunical contracts held by electronic means without physical presence of the parties, their verification and fulfillment are done in special ways different from the oldish contract. And e-commerce was not previously known in Islamic jurisprudence, as it is a modern term began circulating in the late twentieth century, and economists defined by several definitions, and we chose in this definition as the definition of the chosen: `swap money for goods on the face of modern electronic means.` The legitimacy of the electronic commercial contract and adaptation in Islamic jurisprudence show that the conditions considered in consensual commercial contracts and the rules of evidence in them and the possibility of commitment to deliver, which achieves freedom of contract and facilitation and assistance in this important area, and Islamic law has promised the possibility of writing a means of satisfaction in the contract. Making satisfaction in the contracts in general and the commercial contract in particular one of the most important characteristics of dealing between people, and contemporary jurisprudential research has authorized the legitimacy of the conclusion of the contract through the use of modern techniques, extrapolated from the Quran and the Sunnah, in the interest achieved. And to facilitate the dealers in the areas of trade in addition to taking the principle of positive and acceptance in contracts. The electronic contract is held by mutual consent and the existence of mutual consent depends on the convergence of the expression of two identical wills by a positive contract and acceptance of this affirmation by one of the methods of expression. Especially to express the will via the Internet in the electronic contract is the expression through e-mail and via the Web (Web) as well as through live chat with the viewer, and can use electronic data messages to express the will through these images in addition To some other way organized by general rules. E-positively differs in essence from the traditional positive only in the means used to express it, and the importance of distinguishing between the positive and the call to negotiate in determining whether it is possible to reverse the positive, since the association of the positive acceptance leads to the contract and the positive can not In the case of a call for negotiation, the advertiser has the right to revoke his advertisement even if it is accompanied by an acceptance, and there are conditions for the electronic affirmation, including that it must be clarified and directed to a specific person or persons and must be clear and specific enough.The general rules apply to e-affirmation as well as to e-acceptance in its regulation. There are special methods of e-acceptance that are consistent with the nature of online contracts. Including the technique of remote download and pressure on the icon for acceptance by filling the space provided in one of the expressions that express acceptance. Acceptance may be expressed explicitly or implicitly, and silence is considered admissible only in exceptional cases and this imposition is difficult to apply to contracts concluded over the Internet. The real council is the council in which the two contractors meet in one place and are in direct contact so that they hear each other directly without concern. The council in which a contractor is not present, and this is often the electronic contract board. Electronic payment means the payment of the sale price, service or information electronically through an open international network, the Internet. Thus, electronic payment is in accordance with the privacy of e-commerce and the requirements of theft therein:Bank cards (plastic card): Plastic and magnetic cards issued by banks to their customers to deal with them instead of carrying money.Electronic transfer: This method is the work of transferring a certain amount of the debtor account to the account of the creditor, and is responsible for the process, which is based on the management of the payment process, it may be a bank or a private body established for this purpose.Electronic banking Application: are traded through several forms, the most important of which are: telephone banking, electronic clearing services, banking and Internet banking.new electronic Application: It is images to meet and deal via the Internet, the most important system is the first virtual clutch, which is known as the clutch, and electronic Cheques, which is known as: Net checks. Key words: Islamic Law, Law, Provision, Opinions.Quantity: 141.Thesis Supervisor: Associate Professor. Mehmet Selim ASLAN