Baba Tâhir-i `Uryân`ın hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri

Abstract

Tabakât türü eserlerde Baba Tâhir hakkında bir bilgiye rastlanmamaktadır. Bundan dolayı onun hayatı hakkında elimizde yeterli ve doyurucu bilgiler mevcut değildir. Buna karşılık Baba Tâhir'i genel itibariyle menkıbevî hayatından öğrenmekteyiz. Râvendî'nin Râhetus'-sudûr adlı eserinde Baba Tâhir ile ilgili aktarmış olduğu rivayet ise şimdiye kadar aksi ortaya konulamamış tarihi bir bilgi niteliği taşımaktadır. Bu bilgi bizlere Baba Tâhir'in yaşadığı dönem ile ilgili belli bir fikir sunmaktadır. Buna göre denilebilmektedir ki mutasavvıfımız Büveyhiler'in hâkimiyeti altında bulunan Kâkûyî hanedanlığının hüküm sürdüğü yıllarda yaşamış, Tuğrul Bey'le görüşmesi esas alındığında da Büyük Selçukluların ilk yıllarına şahit olmuştur. Netice itibariyle onun, 447/1055 ya da daha ileri bir tarihe kadar yaşadığı söylenebilir. Baba Tâhir'in yirmi üçe yakın eser kaleme aldığı söylenmektedir. Ancak bunlardan sadece iki tanesi günümüze ulaşmıştır. Söz konusu eserleri dûbeyit tarzında dile getirmiş olduğu şiirleri ve tasavvufa dair kaleme almış olduğu el-Kelimâtu'l-kısâr'ından müteşekkildir. Dûbeytî tarzında yazmış olduğu şiirleri dilden dile dolaşmış ve üzerine birçok çalışma yapılmıştır. el-Kelimâtu'l-Kısâr ise tasavvuf terimlerini özlü sözlerle açıklamakta ve bu yönüyle de hikemiyyât geleneğinin bir uzantısı sayılabilecek niteliktedir. Sonuç olarak Baba Tâhir İslam kültür ve medeniyetinin önemli bir parçasıdır. Her ne kadar kendisi hakkında çok az bilgiye sahip olsak da geride bırakmış olduğu derin ve nitelikli eserleri bize çok şey söylemektedir.

There is no information about Baba Tahir in Tabaqat works. Therefore, we do not have sufficient and satisfactory information about his life. On the contrary, we learn Baba Tahir, in general terms, from his anecdotical life. The narration that Ravendi, in his book Rahat al-Sudur, conveyed about Baba Tahir is a historical information that there is no contrary explanation about it. This information gives us a certain idea about the period in which Baba Tahir lived. According to this, it can be said that our Sufi lived during the reign of the Kakuyi Dynasty, which was under the rule of Buveyhis, and it is taken as a basis his meeting with Tughrul Bey, he witnessed the first years of the Great Seljuks. As a result, it can be said that he lived until 447/1055 or later. He is said to have written twenty-three works. However, only two of them have survived. The works in question are composed of the poems he has expressed in dubeyit style and the al-Kelimat al-Qısar that he wrote about sufism. His poems, which he wrote in the style of Dubeyti, have been become notorious and many studies have been done on it. al-Kelimat al-Qısar explains the terms of sufism with concise words and in this respect, it is an extension of the tradition of hikamiyyat. As a result, Baba Tahir is an important part of Islamic culture and civilization. Although we have little information about him, his deep and qualified works tell us a lot.