Hakkari`de Urartu izleri

Abstract

Doğu Anadolu'da MÖ 1. Binyılın ilk yarısında güçlü bir uygarlık kuran Urartu Krallığı, batıda Fırat Nehri, kuzeyde Aras vadisi, doğuda Urmiye Gölü'nün doğu kıyıları güneyde ise Güney Torosları içerisine alan coğrafyada hüküm sürmüştür. Belirli özelliklere sahip krali yerleşimler ile eyalet merkezi olabilecek yerel karakterli yerleşimlerle ifade edilebilen Urartu izlerine Hakkâri'de diğer bölgeler kadar sık rastlanmamaktadır. Bunda Hakkâri'nin araştırmaya uygun olmayan ortamı rol oynamaktadır. Çalışmamızda Hakkâri'de ortaya çıkarılan kaleler, kaya mezarları ve küçük buluntu tipleri üzerinde Urartu izleri araştırılmıştır. Kaya mezarlarının Hakkâri bölgesinde görülmesi buranın eyalet merkezi olarak var olduğunun açık delillerindendir. Çalışmamız boyunca Hakkâri ve çevresinde yapılan yüzey araştırmaları ve köylülerden edinilen veriler sayesinde Urartu Krallığı'nın bölgedeki konumu belirlenmeye çalışılmıştır. Zengin bir kültür birikimi bulunan Hakkâri'nin yerleşim tarihini 5000 yıl geriye götürmek mümkündür. Birçok medeniyete ve topluma ev sahipliği yapmış olan Hakkâri'nin bu eski tarihinden günümüze önemli kalıntılar kalmıştır. Hakkâri Bölgesi'nde bugüne kadar yapılan arkeolojik çalışmalarda tespit edilen Kaya üstü resimleri, Erken Demir Çağı'na tarihlenen oda mezarlar ve Hakkâri Stelleri bölgenin Arkeolojik geçmişine ışık tutmaktadır. Ancak bölgede sınırlı sayıda yapılmış olan bilimsel çalışmalarda Urartu izlerine dair bir bilgi verilmemiştir. MÖ 2000'lerin başında, içine Hakkâri Bölgesi'ni de alan Doğu Anadolu'nun yüksek rakımlı yaylalarında yaşayan topluluklar ile ilgili ilk bilgiler, Asur yazıtlarında yer almaktadır. Asur kralı I.Salmanassar'ın MÖ XIII. yüzyıla tarihlenen (MÖ 1274-1244) bir yazıtında bazı ülkelerin Asur krallığıyla savaştığından söz edilmektedir ve bu yazıtta Uriatri kelimesi etnik bir insan topluluğunun adı olmayıp Asurların dilinde ` dağlık bölge` anlamına gelmekte ve bu bölge içinde Hakkâri yer almaktadır.

The Urartu Kingdom, which established a strong civilization in Eastern Anatolia in the first millennium BC, reigned in the geographical region that included the Euphrates River in the west, the Aras Valley in the north, the eastern coast in the east and the southern Taurus in the south. The traces of urartu which can be expressed by the royal settlements having certain characteristics and the local characteristic settlements which may be the province center are not as common in Hakkâri as other regions. In this, Hakkari's unfavorable environment plays a role. In our work, Urartu traces were searched on the tombs, rock tombs and small find types found in Hakkâri. The sight of the rock tombs in the Hakkâri region is clear evidence that it exists as a provincial center. During the course of our work, surface surveys in and around Hakkari and the data obtained from the villagers have tried to determine the location of the Urartu Kingdom in the region. The settlement history of Hakkâri, which has a rich cultural background, can go back to 5000 years. This ancient history of Hakkari, which has been home to many civilizations and societies, has left important remains to this day. The rock-top paintings, Early Iron Age chamber tombs and Hakkari Steles found in the archaeological studies conducted in Hakkari Region to date shed light on the archaeological history of the region. However, in limited number of scientific studies conducted in the region, no information was given about the Urartian traces. In the early 2000s, the first information about the communities living in the high altitude highlands of Eastern Anatolia, including the Hakkâri Region, is found in the Assyrian inscriptions. Salmanassar I of the Assyrian king XIII BC. century (1274-1244 BC), some countries are said to have fought the Assyrian kingdom, and in this inscription the word Uriatri is not the name of an ethnic human community `Assyrian language` means `mountainous region` and is located in this region Hakkari.