Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültesi mezunu fen bilimleri öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirme okuryazarlıklarının belirlenmesi

Abstract

Araştırmanın amacı fen-edebiyat fakültesi ve eğitim fakültesi mezunu olan fen bilimleri öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirme okuryazarlıklarını bilgi ve uygulama boyutunda belirlemek ve farklı fakülteden mezun olan öğretmenlerin okuryazarlıklarını karşılaştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda bu yüksek lisans tezinde (1) Fen bilimleri öğretmenlerinin ölçme-değerlendirme okuryazarlıkları bilgi ve uygulama boyutunda nasıldır? (2) Fen bilimleri öğretmenlerinin ölçme-değerlendirme okuryazarlıklarını etkileyen faktörler nelerdir? ve (3) Fen-edebiyat fakültesi mezunu ve eğitim fakültesi fen bilimleri öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirme okuryazarlıkları arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir? araştırma sorularına cevap aranmıştır. Araştırma sorularına cevap bulmak amacı ile nitel araştırma desenlerinden çoklu ve tanımlayıcı durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmaya 2017-2018 eğitim-öğretim döneminde Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı devlet okullarında görev yapmakta olan iki eğitim fakültesi mezunu ve iki fen-edebiyat fakültesi mezunu olmak üzere dört fen bilimleri öğretmeni katılmıştır. Araştırma sürecinde ön görüşmeler, öğretim sürecinde yapılan gözlemler, son görüşmeler ve dokümanlar veri toplama araçları olarak kullanılmıştır. Toplanan veriler alan yazında tanımlanan fen öğretmenleri için ölçme ve değerlendirme okuryazarlığı modeli temel alınarak içerik analizine tabii tutulmuştur. Araştırmadan elde edilen sonuçlar öğretmenlerin öğrenme hakkındaki görüşleri, ölçme ve değerlendirme okuryazarlıklarının bilgi ve uygulama boyutu ve ölçme ve değerlendirme uygulamalarını sınırlayan faktörler başlıkları altında ele alınmıştır. Öğrenme hakkındaki görüşler açısından araştırmaya katılan öğretmenlerin öğretim amaçları karşılaştırıldığında eğitim fakültesi mezunu olan öğretmenlerin konu öğretimi odaklı fen-edebiyat fakültesi mezunu öğretmenlerin öğrencileri yaşadıkları toplumun gerektirdiği bilgi ve becerilere sahip olan bir birey haline getirmeye yönelik amaçları olduğu ortaya çıkmaktadır. Eğitim fakültesi mezunu olan öğretmenler öğrenmeyi destekleyen bir rolde olmaları gerektiklerini düşünürken fen-edebiyat fakültesi mezunu olan öğretmenler feni sevdirmek ve fene olan ilgiyi artırmak gibi duyuşsal özellikleri temel alan bir rolü benimsemişlerdir. Bununla birlikte üm öğretmenler öğrencilerin öğretim sürecinde aktif olmaları gerektiğini ve kendi öğrenmelerinin sorumluluklarını alarak öğretim sürecine hazırlıklı olarak gelmeleri gerektiğini düşünmektedir. Eğitim fakültesi ve fen-edebiyat fakültesi mezunu öğretmenlerin öğretim süreçleri karşılaştırıldığında eğitim fakültesi öğretmenlerin öğretimi öğrencilerin öğrenmesini sağlayacak şekilde düzenlemeye çalıştıkları gözlenmiş ancak fen-edebiyat fakültesi mezunu olan öğretmenlerde bu durum ortaya çıkmamıştır. Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme amaçları bilgi ve uygulama boyutlarında karşılaştırıldığında tüm öğretmenlerin düzey (summatif), tanıma-yerleştirme (diagnostik) ve formatif (biçimlendirici) amaçlara sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Düzey (summatif) belirlemeye yönelik amaçlara uygulama boyutunda bakıldığında sadece eğitim fakültesi mezunu olan bir öğretmeninin öğrencilerin ölçme sonuçlarından yola çıkarak öğrenmelerini sağlamak amacıyla not verdiği ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin bilgi ve uygulama boyutlarındaki tanıma-yerleştirmeye (diagnostik) yönelik amaçlarına bakıldığında tüm öğretmenler görüşmede öğrencilerin ön bilgilerini ortaya çıkarma amacıyla ölçme ve değerlendirme yaptıklarını ifade ederken bu bilgiyi uygulama boyutuna öğretmenlerden üç tanesi taşıyabilmiştir. Öğretmenlerin biçimlendirici (formatif) amaçlı ölçme ve değerlendirmeleri bilgi ve uygulama boyutlarında karşılaştırıldığında tüm öğretmenlerin görüşmede ifade ettikleri biçimlendirici (formatif) amaçlar doğrultusunda öğretim sürecinde de ölçme ve değerlendirme yaptıkları ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte öğretmenlerin biçimlendirici (formatif) amaçlı ölçme ve değerlendirme uygulamaları arasında nitelik açısından çeşitli farklılıklar bulunmaktadır. Öğrencilere geri bildirim sağlamak için biçimlendirici (formatif) amaçlı ölçme ve değerlendirme uygulaması tüm öğretmenlerde gözlemlenirken fen-edebiyat fakültesi mezunu öğretmenlerde geri bildirim öğrencilerin öğrenmelerini sağlamak açısından yetersiz kalmıştır. Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme stratejileri bilgi ve uygulama boyutlarında karşılaştırıldığında stratejilerin çoğunun geleneksel olduğu ortaya çıkmaktadır. Ölçme ve değerlendirme stratejileri açısından eğitim fakültesi mezunu öğretmenler fen-edebiyat fakültesinden mezun olanlardan farklı olarak kavram düzenleyicileri ve sınıf içi değerlendirmeleri öğretim sürecinde kullanmışlardır. Ölçme ve değerlendirmenin kapsamına bakıldığında tüm öğretmenlerin olgusal, kavramsal ve işlemsel bilgiye hem bilgi hem de uygulama boyutunda odaklandığı ortaya çıkmaktadır. Eğitim fakültesi ve fen-edebiyat fakültesi mezunu öğretmenlerin ölçme sonuçlarını nasıl yorumladıkları (değerlendirme) hem bilgi hem de uygulama boyutlarında karşılaştırıldığında tüm öğretmenlerin ölçme sonuçlarına bakarak öğrencilerin öğrenmesi (ör. ön bilgi) hakkında bilgi sahibi olmaya çalıştıkları gözlenmiştir. Eğitim fakültesi mezunu öğretmenlerin ölçme sonuçlarını öğrenmeyi destekleyecek şekilde yorumlama açısından daha iyi oldukları söylenebilir. Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme uygulamalarını sınırlayan faktörler incelendiğinde zamanın kısıtlı olması, sınıfların kalabalık olması, materyal eksikliği ve öğretim programının yoğun olmasının öğretmenleri etkilediği ortaya çıkmıştır.

The purpose of this study is to investigate faculty of education and arts and science graduate science teachers' assessment literacy in both knowledge and practice level and compare those teachers' assessment literacy. Considering this aim, this master thesis aimed to find answers to these questions: (1) How is science teachers' assessment literacy in knowledge and practice level? (2) What are the factors constraining science teachers' assessment literacy? and (3) What are the similarities and differences between teachers graduated from faculty of education and graduated from faculty of arts and sciences. Multiple-case study, one of the qualitative research designs, was utilized to find answers of the research questions. Two graduates from each faculty type (i.e. education and arts and sciences), who was teaching state schools during 2017-2018 semesters, participated to the study. Pre-interviews, observations, post-interviews, and documents were used as data collection tools during investigation. Content analysis was conducted using science teachers' assessment literacy model existing in literature. Findings of the study is presented under these headings: teachers' views about learning, science teachers' assessment literacy in knowledge and practice level, and factors that constraints teachers' assessment practices.Considering views of learning, the results of this study revealed that graduates of faculty of education teachers had content-related purposes while graduates of arts and science had affective domain focused purposes for teaching science. Graduates of faculty of education teachers defined their roles as guides supporting students' learning where graduates of arts and sciences explained their role as helping students to have positive attitude towards science and increasing students' interest in science. However, all participating teachers believed that students should be active during learning and take the responsibility of their learning. When the sequences of teaching were compared, it was revealed that graduates of faculty of education teachers were more able to organize instruction in order to support and increase students' learning. When teachers' assessment purposes were compared in both knowledge and practice the results indicated that all teachers had summative, diagnostic, and formative purposes for assessment. However, only one teacher graduated of faculty of education aimed to increase students learning using the results of summative assessment during his teaching. In terms of teachers' formative assessment, all teachers stated that they use diagnostic assessment to reveal students' prior knowledge. Nevertheless, only three teachers were able to translate this type of diagnostic assessment to their practices. When teachers' formative assessment purposes were compared it was revealed that all teachers performed formative assessment for the purposes that they explicated during pre-interviews. However, there were differences between teachers graduated from different faculties in terms of quality of formative assessment. Although all teachers used formative assessment to provide feedback about students' learning feedbacks provided by graduates of faculty of arts and science were inadequate to support students' understanding. All teachers regardless of their graduation were more knowledgeable about traditional assessment strategies and inclined to use them during teaching. Despite this similarity, only graduates of faculty of education teachers utilized concept organizer and in class assessmentstrategies. Teachers were also similar in the sense that they focused on assessing conceptual, factual, and procedural knowledge during teaching. When the ways teachers interpret assessment results were considered the results indicated that teachers utilized assessment results to monitor and gain information about students' learning in both knowledge and application level. Nevertheless, it can be stated that faculty of education graduate teachers were better then graduates of arts and sciences in interpreting the assessment results to enhance students' learning. Lack of time, number of students, absence of materials, and curriculum load were identified as constraining factors affecting teachers' assessment literacy in practice level.