Zonguldak ve Ereğli orman işletme müdürlükleri orman yangını risk alanlarının belirlenmesi

Abstract

Orman yangınları doğal ve beşeri nedenlerle ortaya çıkabilmektedir. Her iki durumda da orman yangınları, doğal kaynaklara ve insan yaşamına ciddi zararlar verir; çok büyük ekonomik, sosyal ve çevresel sonuçlara neden olur. Orman yangınlarını tamamen önlemek mümkün olmasa da halkımızın bilinçlendirilmesi ve alınacak önlemler ile orman yangını ve olumsuz sonuçları en aza indirgenebilir.Günümüzde, Uzaktan Algılama (UA) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknikleri orman yangınlarını önlemek ve kontrol etmek için oldukça önemli bir hale gelmiştir. Orman yangını risk alanlarını belirlemek; yangına müdahale anlamında gerek işgücü, gerekse zaman ile maliyet bakımından oldukça yararlı olacaktır.Bu tez çalışmasında test alanı olarak Zonguldak ve Ereğli Orman İşletme Müdürlükleri (OİM) seçilmiştir. Çalışmanın amacı; çalışma alanında orman yangını üzerindeki en önemli faktörlerin rolünü belirlemek ve ilgili bölgenin orman yangını risk haritasını oluşturmaktır. Bunun için öncelikle Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğü (OBM) ile Zonguldak ve Ereğli OİM'de bir arşiv araştırması yapılmıştır. 2008-2018 yılları içerisindeki orman yangın sicil fişleri incelenmiştir. Yangın sicil fişlerinde yer alan koordinatlar yardımıyla, yangın çıkan yerler uydu görüntüsü üzerinde işaretlenmiştir.İlgili işletme şeflerinin görüşleri, yangın sicil fişleri ve literatürdeki çalışmalar yardımıyla çalışma alanında orman yangınına neden olan en önemli faktörler belirlenmiştir. Bu faktörler; arazi örtü tipi/kullanımı, eğim, bakı, yükseklik, yerleşim yerlerine mesafe ve yol hatlarına mesafedir. Her bir faktörün orman yangınına etki derecesini belirlemek için Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yönteminden yararlanılmıştır. AHP, sade ve kolay uygulanabilir olduğu için literatürde sıkça kullanılan çok kriterli karar verme metotlarından biridir. Arazi örtü tipini belirlemek amacıyla Landsat 8 uydu görüntüsü ile bir sınıflandırma haritası oluşturulmuştur ve yangına konu olan sınıflar belirlenmiştir. Eğim, bakı, yükseklik haritaları için ASTER DEM uydu görüntüsü kullanılmıştır. Köyler de dahil olmak üzere yerleşim verileri Google Earth üzerinden vektörleştirilmiştir. Yol verileri OBM'den temin edilen meşcere haritasından alınmıştır ve eksik veriler Google Earth programından tamamlanmıştır. CBS ortamında buffer (tampon) analizi yapılarak yerleşim ve yol koridorları oluşturulmuştur. Orman yangınına etki eden her bir faktörün haritası ArcGIS 10.5 programında oluşturulmuştur. Bu programda yapılan sorgulamalar ile bu faktörlerin kendi içerisindeki önem dereceleri belirlenmiştir ve oluşturulan haritalar tekrar düzenlenmiştir. Her bir harita 30X30 m çözünürlükte raster veri formatına çevrilerek analize hazır hale getirilmiştir.Sonuçta tüm haritalar CBS ortamında birleştirilmiştir ve çalışma alanı için orman yangını risk haritası oluşturulmuştur. Bu harita; düşük, orta ve yüksek olmak üzere sınıflandırılmıştır. Sonuçta toplam alanın %39'unun yangına en hassas olan yüksek risk sınıfında, %43'ünün orta risk sınıfında ve %18'inin düşük risk sınıfında yer aldığı görülmüştür. Orman yangınlarına müdahalede ilgili bölge için önemli bir altlık oluşturacak bu araştırma, yangına hassas diğer bölgeler için de geliştirilebilecek olup, ülkemiz ormancılığına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Orman Yangını, Uzaktan Algılama, CBS, AHP, Orman Yangını Risk Haritası

Forest fires can occur due to natural and human causes. In both cases, forest fires cause serious damage to natural resources and human life; it causes enormous economic, social and environmental consequences. Although it is not possible to prevent forest fires completely, the awareness of our people and the measures to be taken and forest fires and negative consequences can be minimized.Today, Remote Sensing (RS) and Geographic Information Systems (GIS) techniques have become very important to prevent and control forest fires. Identify forest fire risk areas; It will be very useful in terms of labor, time and cost in terms of fire intervention.In this thesis, Zonguldak and Ereğli Forest Management Directorates were selected as the test area. Purpose of the study; to determine the role of the most important factors on forest fire in the study area and to create a forest fire risk map of the region. For this purpose, an archive research was carried out in Zonguldak Forest Regional Directorate and Zonguldak and Ereğli Forest Management Directorates. Forest fire register plugs were examined in 2008-2018. With the help of the coordinates located in the fire record plugs, the fire places are marked on the satellite image.The most important factors that cause forest fire in the study area were determined by the opinions of the relevant chiefs, fire log slips and studies in the literature. These factors; land cover type / using, slope, view, height, distance to residential areas and distance to the road lines. Analytical Hierarchy Process (AHP) method was used to determine the effect of each factor on forest fire. AHP is one of the multi-criteria decision making methods which is frequently used in literature because it is simple and easy to apply.In order to determine the land cover type, a classification map was created with Landsat 8 satellite image and the classes subject to fire were determined. ASTER DEM satellite image is used for slope, view and elevation maps. Settlement data, including villages, is vectorized via Google Earth. The route data was taken from the stand map provided from the Forest Regional Directorate and the missing data was completed from the Google Earth program. In the GIS environment, buffer and buffer corridors were constructed.Map of each factor affecting forest fire was created in ArcGIS 10.5 program. In this program, the importance of these factors were determined and the maps were re-arranged. Each map was converted to raster data format with 30X30 m resolution and made ready for analysis.As a result, all maps were combined in GIS environment and a forest fire risk map was created for the study area. This map; low, medium and high. It was found that 39% of the total area was in the high risk class which is the most sensitive to fire, 43% was in the middle risk class and 18% was in the low risk class.This research, which will be an important basis for the relevant region in the intervention of forest fires, can be developed for other fire sensitive areas and it is thought to contribute to the forestry of our country.Keywords: Forest Fire, Remote sensing, GIS, AHP, Forest Fire Risk Map