Ortaokul matematik ders kitaplarındaki metin ve görsellerin değerler açısından incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, 2005 yılı matematik öğretim programından günümüze kadar yayınlanmış olan ortaokul matematik düzeyinde, matematik öğretim programlarının değerler ve değerler eğitimi açısından gelişimi ve matematik ders kitaplarında son iki programda yer alan değerler ile bazı matematiksel değerler esas alınarak bugünkü durumunun ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Talim ve Terbiye Kurulu tarafından kabul edilerek ders kitabı olarak okutulması tavsiye edilen 5, 6, 7. ve 8. sınıf toplam dört adet ders kitabında yer alan metin ve görseller bu değerler açısından incelenmiştir. Çerçeveyi oluşturan değerler şunlardır: `adalet, dostluk, dürüstlük, özdenetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverlik, bilimsellik, estetik, paylaşım, esneklik, eşitlik, özgürlük, tasarruf, rasyonellik, iletişim ve bağlantı kurma` değerleridir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Bu bağlamda Türk Milli Eğitimi'nin değerlere yaptığı tanımlardan yola çıkarak bir `Değer İnceleme Formu` hazırlanmıştır. Çerçevede değerlerin ders kitaplarındaki durumu, hazırlanan form dikkate alınarak incelenmiştir. Metin ve görsellerde yer alan değer içerikli ifadeler tespit edilmiştir. Elde edilen bu değer verileri kodlanıp sınıflandırılmıştır. Analiz işlemi MAXQDA 12 programı kullanılarak yapılmıştır.Çalışma sonuçlarına göre, incelenen matematik ders kitaplarından beşinci sınıf düzeyinde en çok yer alan değer ` Vatanseverlik` değeridir ve matematiksel değerlere değinilmemiştir. Altıncı sınıf düzeyinde en çok yer alan değer `Bağlantı kurma` olup matematiksel bir değerdir. Yedinci sınıf düzeyinde en çok yer alan değer dürüstlük, sorumluluk ve yardımseverliktir. Matematiksel değerlere değinilmemiştir. Sekizinci sınıf düzeyinde ise en çok yer alan değer `bağlantı kurma`, ` eşitlik` ve ` yardımseverlik` değerleridir. Matematiksel değerlere diğer sınıf seviyelerine göre daha fazla yer verilmiştir.Matematiksel değerler olarak tanımlanan değerler boyutunda yapılan araştırmada ise bu değerlerin genel anlamda matematiğin bilimsel disiplini ile yani matematiksel bilginin doğasıyla ilgili değerler olduğu tespit edilmiştir. Dolasıyla farklı kültürlerde yetişen matematikçiler tarafından üretilmiş olduğundan genel eğitimsel değerlerden farklılık gösterdiği tespit edilmiş ve ders kitaplarında yeterince yer almamıştır. Değerler eğitiminin ve değer kavramının doğrudan kazanımlarla ilişkilendirilmediği gözlemlenmiştir. 2005 ve 2009 yıllarında yayınlanan matematik öğretim programlarında değerlerden açık bir şekilde bahsetmese de disiplinler arası ilişki kurma yöntemiyle bazı değerlere değinilmiştir. Bu programların öncelikli kazandırmak istediği değer yargıları bağımsız düşünebilme, karar verebilme ve öz düzenleme değerleridir. 2013 yılında yayınlanan matematik öğretim programında ise değerler kavramından söz edilmemiş ve matematik öğretim programına da yansımamıştır. 2017 yılında yayınlanan matematik öğretim programında ise 10 farklı değer öğretim programında yer almış ve hangi kazanımla ilişkili olacağı programda net bir şekilde belirtilmiştir. Ancak 2018 yılında değerlerimiz kök değerler altında toplanmış ve kapsam biraz genişletilmiş, bazı değerler birlikte ele alınmış, vatanseverlik bir değer olarak yer almıştır. Bu değerler adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverlik adı altında verilmiştir.

In this investigation, it is aimed to develop the mathematics curciculum at the secondary school mathematic level from 2005 to now, in terms of values and values education and the mathematics textbooks in the last two programs and some mathematical values and to present the current situation based on the last program. For this purpose, the texts and visuals in the 5th,6th,7th and 8th class textbooks, which were accepted by the Board of Education and Discipline recommended to be read as textbooks, were examined in terms of values.The values that make up the frame are: justice, friendship, honesty, self-control, patience, respect, love, responsibility, patriotism, helpfulness, scientificness, aesthetics sharing, flexibility, equality, freedom, saving, rationality, communication and connection. In this context, a 'Value Analysis Form' was prepared based on the definitions made by Turkish National Education to values. In this context, the status of the values in the textbooks has been examined by taking into consideration the prepared form. Expressions of values in text and images were confirmed. The obtained data are coded and classified. Analysis process was made using MAXQDA 12 program.According to the result of the study, in the fifth grade of mathematics textbooks examined the highest value is patriotism and mathematical values are not mentioned. The most common value at the sixth grade level is 'linking up' which is a mathematical value. The most common value at the seventh grade level is honesty, responsibility and helpfulness. Mathematical values are not mentioned. At the eighth grade level, the most common values are `linking`, `equality` and `helpfulness`. Mathematical values are given more space than other grade levels.In the research carried out in the dimension of values defined as mathematics values, it was found that these values are related to the scientific discipline of mathematics in general; in other words the nature of mathematics. As it was produced by mathematicians who grew up in different cultures, it was determined that it differs from general educational values and is not adequately included in the textbooks.In the mathematics curriculum published in 2013, the concept of values wasn't mentioned and wasn't reflected in the mathematics curriculum. In the mathematics curriculum published in 2017, 10 different values have been included in the curriculum and it has been clearly stated in which program it will be associated. However, in 2018, our values were gathered under root values and the scope was slightly expanded, some values were taken together and patriotism took place as a value. These values are given under the name of justice, friendship, honesty, self-control, patience, respect, love, responsibility, patriotism, benevolence.