İlkokullardaki okul yöneticilerinin Mintzberg`in yönetici rollerini yerine getirme düzeylerinin hesap verebilirlik açısından değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırma ilkokul yöneticilerinin Mintzberg'in yönetici rolleri ve rol davranışlarını yerine getirme düzeylerini hesap verebilirlik açısından değerlendirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda, araştırmanın çalışma grubunu 2017-2018 eğitim öğretim yılında Bursa ili Osmangazi, Nilüfer ve Yıldırım ilçelerinde kamu ve özel ilkokullarda görev yapmakta olan 541 ilkokul öğretmeni oluşturmuştur. Bu araştırma nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı bir karma yöntem araştırması olarak desenlenmiştir. Araştırmanın nicel boyutunda ilkokul yöneticilerinin Mintzberg'in yönetici rolleri ve rol davranışlarını yerine getirme düzeylerinin belirlenmesinde, Gökçe (2013) tarafından geliştirilen Mintzberg Yönetici Rolleri Ve Rol Davranışları Ölçeği kullanılarak araştırmanın nicel verileri toplanmıştır. Çalışmanın nicel verilerinin çözümlenmesinde aritmetik ortalama, standart sapma, Kruskal Wallis H testi, Mann Whitney U testi ve Index yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın nitel verileri ise araştırmacı tarafından geliştirilen 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa Göre Okul Yöneticilerinin Hesap Verme Sorumluluğu Görüşme Formu kullanılarak ilkokul öğretmenleri ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla elde edilmiştir. Araştırmanın nitel verilerinin analiz edilmesinde betimsel analize ve içerik analizine başvurulmuştur. Kamu ilkokulu öğretmenlerinin görüşlerinin analiz sonuçlarına göre; `Kişilerarası roller` parametresine ait değerler, Gİ=5,93, Bİ=6,53 ve GGİ=%63,50; `Bilgiye dayalı roller` parametresine ait değerler, Gİ=5,76, Bİ=6,53 ve GGİ=%61,70 ve `Karar temelli roller` parametresine ait değerler, Gİ=5,83, Bİ=6,68 ve GGİ=%61,00 olarak hesaplanmıştır. Özel ilkokul öğretmenlerinin görüşlerinin analiz sonuçlarına göre; `Kişilerarası roller` parametresine ilişkin değerler, Gİ=5,45, Bİ=6,41 ve GGİ=%59,50; `Bilgiye dayalı roller` parametresine ilişkin değerler Gİ=5,21, Bİ=6,37 ve GGİ=%57,20 ve `Karar temelli roller` parametresine ilişkin değerler, Gİ=5,30, Bİ=6,51 ve GGİ=%56,90 olarak hesaplanmıştır. İlkokul öğretmenlerinin görüşlerinin analiz sonuçlarına göre; `Kişilerarası roller` parametresine ait değerler, Gİ=5,83, Bİ=6,50 ve GGİ=%62,70; `Bilgiye dayalı roller` parametresine ilişkin değerler, Gİ=5,65, Bİ=6,49 ve GGİ=%60,90 ve `Karar temelli roller` parametresine ait değerler, Gİ=5,72, Bİ=6,65 ve GGİ=%60,20 olarak hesaplanmıştır.Araştırmadan elde edilen sonuçlar kamu ilkokulu öğretmenlerinin ölçeğin gözlem boyutu ve alt boyutlarına dair görüşleri arasında cinsiyet, kıdem, yönetim semineri ya da kursu alma, alınan yönetim semineri ya da kursu sayısı, yönetim sınavından geçme durumu değişkenine göre manidar bir farklılık olmadığını göstermiştir. Branş ve eğitim düzeyi değişkeni açısından kamu ilkokulu öğretmenlerinin görüşleri arasında ölçeğin gözlem boyutunda ve alt boyutlarda manidar farklılıklar saptanmıştır. Özel ilkokul öğretmenlerinin ölçeğin gözlem boyutu ve alt boyutlarına dair görüşleri arasında cinsiyet, kıdem ve eğitim düzeyi açısından anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Özel ilkokul öğretmenlerinin ölçeğin gözlem boyutu ve alt boyutlarına dair görüşleri arasında branş, yönetim semineri ya da kursu alma, alınan yönetim semineri ya da kursu sayısı, yönetim sınavından geçme durumu değişkenine göre manidar farklılıklar olmadığı görülmüştür. İlkokul öğretmenlerinin ölçeğin gözlem boyutu ve alt boyutlarına dair görüşleri arasında cinsiyet, yönetim semineri ya da kursu alma, alınan yönetim semineri ya da kursu sayısı, yönetim sınavından geçme durumu değişkenine göre manidar farklılıklar olmadığı bulunmuştur. İlkokul öğretmenlerinin ölçeğin gözlem boyutu ve alt boyutlarına dair görüşleri arasında kıdem, branş, eğitim düzeyi ve okul türü değişkenine göre manidar farklılıklar saptanmıştır.Araştırmadan elde edilen sonuçlar kamu ilkokulu öğretmenlerinin ölçeğin beklenti boyutu ve alt boyutlarına dair görüşleri arasında cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılıkların olduğunu göstermiştir. Kıdem, eğitim düzeyi, branş, yönetim semineri ya da kursu alma, alınan yönetim semineri ya da kursu sayısı, yönetim sınavından geçme değişkenlerine göre kamu ilkokulu öğretmenlerinin beklentileri arasında anlamlı farklılıkların olmadığı saptanmıştır. Özel ilkokul öğretmenlerinin ölçeğin beklenti boyutu ve alt boyutlarına dair görüşleri arasında cinsiyet ve yönetim semineri ya da kursu alma değişkenlerine göre anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Kıdem, eğitim düzeyi, branş, alınan yönetim semineri ya da kursu sayısı, yönetim sınavından geçme değişkenlerine göre özel ilkokul öğretmenlerinin beklentileri arasında manidar farklılıkların olmadığı saptanmıştır. İlkokul öğretmenlerinin ölçeğin beklenti boyutu ve alt boyutlarına dair görüşleri arasında cinsiyet, kıdem, yönetim semineri ya da kursu alma ve okul türü değişkenlerine göre anlamlı farklılıkların olduğu bulunmuştur. Branş, eğitim düzeyi, alınan yönetim semineri ya da kursu sayısı ve yönetim sınavından geçme değişkenlerine göre ilkokul öğretmenlerinin beklentileri arasında manidar farklılıkların olmadığı saptanmıştır.Araştırmanın nitel verilerinin analiz sonuçlarına göre kamu ilkokulu yöneticileri ve özel ilkokul yöneticileri hesap verme sorumluluğu kapsamındaki etkililik, verimlilik, ekonomiklik ve hukuka uygunluk ile ilgili rollerini bazı problemlerle karşılaşılmasına rağmen büyük oranda yerine getirmişlerdir. Araştırmanın sonuçlarına dayalı olarak, araştırmaya ve uygulamaya dönük önerilerde bulunulmuştur.

This study was conducted to evaluate primary school administrators' managerial behaviours considering Mintzberg's managerial roles in terms of accountability. In accordance with this purpose, the research group consisted of 541 primary school teachers working at public and private primary schools in Osmangazi, Nilüfer and Yıldırım districts of Bursa province during the 2017-2018 academic year. This research was designed as a mixed method research using quantitative and qualitative research methods. Quantitative data of the study were collected via Mintzberg's Managerial Roles and Role Behaviours Scale developed by Gökçe (2013) in order to measure the fulfilment levels of Mintzberg's managerial roles and role behaviours. Arithmetic mean, standard deviation, Kruskal Wallis H test, Mann Whitney U test and Index method was used to analyse the quantitative data of the study. Qualitative data of the study was gathered via semi-structured interviews using Public Finance Management and Control Act Public Officials Accountability Interview Form developed by the researcher. Descriptive analysis and content analysis was employed in the qualitative data analysis. According to the analysis results of public primary school teachers' opinions, the values belonging to the `Interpersonal roles` parameter were calculated as OI=5.93, EI=6.53 and ROI=63.50%, those belonging to the `Informational roles` parameter were found as OI=5.76, EI=6.53 and ROI=61.70% and those which belong to the `Decisional roles` parameter were determined as OI=5.83, EI=6.68 and ROI=61.00%. According to the analysis results of private primary school teachers' opinions, the values belonging to the `Interpersonal roles` parameter were calculated as OI=5.45, EI=6.41 and ROI=59.50%, those which belong to the `Informational roles` parameter were found as OI=5.21, EI=6.37 and ROI=57.20% and those belonging to the `Decisional roles` parameter were determined as OI=5.30, EI=6.51 and ROI=56.90%. According to the analysis results of primary school teachers' opinions, the values belonging to the `Interpersonal roles` parameter were calculated as OI=5.83, EI=6.50 and ROI=62.70%, those which belong to the `Informational roles` parameter were found as OI=5.65, EI=6.49 and ROI=60.90% and those which belong to the `Decisional roles` parameter were determined as OI=5.72, EI=6.65 and ROI=60.20%. The results of the study showed that there weren't any significant differences among the opinions of the public primary school teachers on the observation dimension and sub-dimensions of the scale regarding the variables of gender, seniority, taking a management seminar or course, the number of management courses or seminars taken and taking a management exam. Significant differences were observed in the observation dimension and sub-dimensions of the scale among the opinions of the public primary school teachers in terms of branch and education level variables. Significant differences were found among private primary school teachers' views on the observation dimension and sub-dimensions of the scale in terms of gender, seniority and education level variables. It was seen that there were no significant differences among the opinions of private primary school teachers about the observation dimension and sub-dimensions of the scale in terms of the variables of branch, taking a management seminar or course, the number of management courses or seminars taken and taking a management exam. Differences among the opinions of the primary school teachers on the observation dimension and sub-dimensions of the scale were found to be not significant regarding the variables of gender, taking a management seminar or course, the number of management courses or seminars taken and taking a management exam. Significant differences were found between the views of the primary school teachers on the observation dimension and sub-dimensions of the scale in relation to seniority, branch, education level and school type variables. The results obtained from the study showed that there was a significant difference among the views of public primary school teachers on the expectation dimension and sub-dimensions of the scale in terms of the gender variable. It was determined that there were no significant differences among the expectations of public primary school teachers according to the variables of seniority, education level, branch, taking a management seminar or course, the number of management seminars or courses taken and taking a management exam. There were significant differences among the views of the private primary school teachers on the expectation dimension and sub-dimensions of the scale according to the variables of gender and taking a management seminar or course. It was found that there were no significant differences among the expectations of the private primary school teachers according to the variables of seniority, education level, branch and the number of management seminars or courses taken and taking a management exam. It was found that there were significant differences among the views of the primary school teachers in relation to the expectation dimension and sub-dimensions of the scale according to gender, seniority, taking a management seminar or course and school type variables. It was found that there were no significant differences among the expectations of primary school teachers according to the branch, education level, the number of management seminars or courses taken and taking a management exam. According to the results of the analysis of the qualitative data of the research, the administrators of public primary schools and private primary schools fulfilled their roles related to effectiveness, efficiency, economics and compliance with the law within the responsibility of accountability although they encountered some problems. Based on the results of the study, suggestions were made for research and implementation.