Hat sanatında müdevver (dairesel) yazılar

Abstract

Hat sanatı, İslâm coğrafyasında figür yasağı sebebiyle insanların duygu ve düşüncelerini yansıtacağı en önemli ve en güçlü unsur haline gelmiştir. Başlarda amacı dini metinleri kayıt altına almak olan hat sanatı, bir noktadan sonra estetik olarak o kadar ilerlemiştir ki tasarımı, vermek istediği mesajı gölgede bırakacak noktalara ulaşmıştır. Okumayı bilmeyen insanların bile baktığında sanat eseri olduğunu anlayabileceği istifler meydana getirilen hat sanatında çok kullanılan tasarım kurgularından biri de müdevver biçimde tasarlanmış olan yazılardır. Müdevver yazıların her yönüyle incelenebilmesi için hat tarihinin en eski örneklerinden Cumhuriyet dönemine kadar, farklı malzemeler üzerine ve farklı teknikler kullanılarak yazılmış olan ulaşabildiğimiz tüm müdevver hat eserleri incelenip, değerlendirmeye en uygun olanlar tezin kapsamına alındı. Seçilen eserlerin bazılarının fotoğrafları çekilip basılı kaynaklarda yer alan eserler tarandı, müzelerde bulunan eserlerin dijital kopyaları alındı. Kaynaklardan ulaşılamayan bazı eserlere dijital ortamlardan ulaşıldı. Görselleri toplanan eserler; tasarım kurgusuna, kullanılan yazı türü ve malzemelerine göre sınıflandırılıp eserlerin yazımında kullanılan metinler, yazı dili ve estetik açısından analiz edilerek hat sanatı açısından genel bir değerlendirme yapıldı ve sonuç bölümüne ulaşıldı. Sonuç bölümünde; müdevver yazıların nerelerde ve nasıl kullanıldığı, nasıl kurgulandığı, daha çok hangi yazı çeşitleriyle ve hangi malzemeler üzerine yazıldığı, hangi biçimlerde istiflendiğinden bahsedildi.ANAHTAR KELİMELER: Hat, Müdevver, Biçim, İslâm, Sanat

Because figure is forbidden in Islamic geography, calligraphy art has become the most important and powerful method of statement that people can reflect their emotions and thoughts. In the beginning the aim of calligraphy was to record religious texts, after a point calligraphy art made so much progress aesthetically so that design of it nearly overshadowed the message wanted to give. One of the most used style of design in calligraphy art that are generated composition that even nonreader people can understand that it is an artwork is the handwritings designed as circle. In order to examine handwritings designed as circle in every aspect, all the calligraphy works designed as circle that written on different materials and used different techniques from the oldest ones to republic period and that are accessible were investigated and the most appropriate ones for investigation were selected as the content of the thesis. Some of the selected works were photographed, printed source works were scanned and the works on museums were copied digitally. Some of the works which are not accessible from sources were accessed on digital media. An overall evaluation based on calligraphy art was carried out through categorizing the works based on the style of design, used fonts and materials, and analyzing used texts with regards to written language and aesthetic. In conclusion section, where and how the handwritings designed as circle are used and what kind of style of designs are used, were informed. KEY WORDS: Calligraphy, Circle, Format, Islam, Art