Berlin İslam Sanatları Müzesi`nde bulunan Türk halıları

Abstract

Düğümlü halı Orta Asya'da Türklerin yaşadıkları bölgelerde ortaya çıkmış ve buradan dünyaya yayılmıştır. Tarihimiz boyunca halı ve kumaş sanatımız da bizimle birlikte gelişmiş ve gittiğimiz her yere yayılmıştır. Özellikle halı sanatında verdiğimiz eserler sadece Türkiye'de değil, dünyanın önemli müzelerinde de yer almışlardır. Türklerin halı ve kumaş sanatı sadece Türk kültürü için değil verdiği eserlerle dünya halı ve kumaş sanatı açısından da önemli bir yere sahiptir. Türk kültürü ve sanatı üzerine araştırma yapılırken, Türkiye'de bulunan eserlerin yanı sıra yurt dışında çeşitli müzelerde bulunan eserlerimizin de araştırılması gerekmektedir. Çünkü yurt dışındaki müze ve özel koleksiyonlarda Türk sanatına ait çok önemli parçaların olduğu tespit edilmiştir. Birçok ülkenin müzelerinde, kütüphanelerinde, arşivlerinde ve özel koleksiyonlarında bulunan Türk kültürüne ait sanat eserlerinin en azından envanterleri ve görselleri bilinmelidir. Günümüzde yurt dışında bulunan eserlerimiz ile ilgili genel bir bilgiye sahibiz, fakat bu eserler hakkında yeterli araştırmanın yapılmadığını da görmekteyiz. Ülkemizde de bu konuda en azından yeterli bir envanter araştırması yapılmalı, bu eserlerin görsellerine ulaşılmalı, desen analizleri yapılarak Türk sanatı içindeki önemi ve yeri tespit edilmelidir. Türk sanatı açısından sadece yurdumuzdaki önemli eserlerimiz değil, tüm yurt dışında bulunan eserlerimizin de tespit edilmesi ve bu konuda yeterli kaynak oluşturulması gerekmektedir. Bu ise çok geniş bir araştırma olacağından bir plan dâhilinde düzenlenerek ele almasının daha doğru olabileceği düşünülmelidir. Konu hakkında ayrıntılı bir çalışma yapabilmek için branşlara ayrılabilineceği gibi konunun genişliği acısından bölgesel ayrımlara da gidilebilinir. Bu nedenle Berlin İslam Sanatları Müzesi'nde bulunan Türk halıları konu olarak alınmıştır. Müzede bulunan Türk halıları saptanmış, envanter numaralarına ve görsellerine ulaşılmış, bu eserlerin desen özelliklerinin ne olduğu, hangi tarih aralığına ait olduğu, şu an bulunduğu müzeye nereden ve nasıl getirildiği gibi bilgiler de araştırmada sunulmuştur. Ayrıca bu eserlerin var ise eşleri ve benzerleri tespit edilmeye çalışılmış ve hangi müze ya da özel koleksiyonlarda olduğunun bilgisi verilmiştir.Berlin İslam Sanatları Müzesi'nde yer alan Türk halıları belirlenmiş, bir katalog haline getirilmiş, desen özellikleri incelenmiş ve başka müzelerde bulunan benzerleri ile karşılaştırmaları yapılmıştır. Bu halıların literatür taramaları yapılmış, şimdiye kadar hangi kaynaklarda yer verildiği tespit edilmiştir. Bu çalışma esnasında birçok müzeci ve halı dokuyucusuyla görüşme yapılmış ve onların da bilgilerinden yararlanılmıştır.Sonuç olarak Berlin İslam Sanatları Müzesinde bulunan 14. yüzyıl ile 20. yüzyıl tarihleri arasındaki 108 adet Türk halısı incelenmiştir. Bu halılardan 5 tanesi II. Dünya Savaşı esnasında yanan 2 tanesi de kaybolan halılardandır. Müzede incelenen halılardan 3 tanesi hayvan figürlü halı, 13 tanesi Holbein halısı, 14 tanesi Uşak halısı, 8 tanesi Bergama halısı, 2 tanesi Osmanlı Saray halısı, 7 tanesi Osmanlı Kahire ve 2 tanesi Şam halısı, 22 tanesi Anadolu'nun farklı bölgelerinden halılar ve 30 tanesi de seccadedir. Seccadeler arasında ise 2 adet Bellini seccadesi, 5 adet Uşak seccadesi, 2 adet Transilvanya seccadesi, 2 adet Osmanlı Saray seccadesi, 5 adet Gördes seccadesi, 3 adet Kula seccadesi, 4 adet Ladik seccadesi, 3 adet Mucur seccadesi ve 4 adet Milas seccadesi yer almaktadır. Ayrıca müzede bulunan fakat bilgilerine ulaşılamadığımız ve inceleyemediğimiz 31 adet de Türk halısı ve halı parçasını tespit etmiş bulunmaktayız. Yapılan araştırmalarımız sonucunda Berlin İslam Sanatları Müzesi'nde şu anda 136 adet Türk halısının mevcut olduğunu tespit etmiş bulunmaktayız.ANAHTAR KELİMELER: Halı, seccade, Türk, Osmanlı, müze, Berlin, koleksiyon

Knotty carpet has been discovered in Middle Asia at Turkish Regions and it has spread throughout the world from here. During our history, carpet and fabric art has also advanced with us and sprawled to every place we went .Especially examples of carpet art we gave has not only been in Turkey, has also been important in museums worldwide.Turkish carpet and fabric art piece is not only important for Turkish culture but also for world carpet and fabric art. While conducting a research over Turkish culture and art, apart form our masterpieces in Turkey, pieces found in various museums abroad should also be examined because it has been figured out that there are very important pieces of Turkish art in museums and special collections in foreign countries. In a lot of country's museums, libraries, archives and special collections art pieces of Turkish culture should be known as inventories and visuals at least. Today, we have a general information about our art pieces on abroad but we observe that there hasn't been enough research about them. At least, in our country enough inventory researches about this topic should be done, visuals of this pieces should be reached, design and pattern analyses should be made and their importance and placement in Turkish art should be stated.For Turkish art, not only important pieces of art, but the entire of art works on abroad should be stated and an enough resource should be demanded.This topic has been thought as a wide perspective so it should be handled in parts. As to be able to do a research in detail, the topic can be handled in different disciplines or it could be issued in terms of the regional differences, For this reason, Turkish carpets in Berlin Islam Museum has beeen selected as the topic.Turkish carpets at museum has been discovered; inventories numbers and visuals has been recovered. The characteristics of the the designs in the art pieces and which periods they date back to , from where and how they has been moved to museum, now has been presented in research.Moreover, if these pieces of art has copies or a likes has been identified, and the information that in which museums or in special collections these pieces take place has been given.Carpets that are in Berlin Islam Art Museum has been determined, put into a catalog, the characteristics of designs have been examined and compared with similar ones in other museums. Literature scanning of these carpets has been done and in which resources these carpets took place has been identified. During this study, interviews with a lot of museologists and carpet weavers have been made; their opinions have been referenced.In conclusion, between the periods of 14.century and 20.century, 108 Turkish carpets have been examined that are in Berlin Islam Art Museum, 5 of these carpets has been burnt , 2 units has been missed during the II.World War. Among the carpets that have been examined in museum; 3 units are animal figured,13 units are Holbein carpet, 14 units are Uşak carpet,8 units are Bergama carpets, 2 units are Ottoman Palace carpet,7 units are Ottoman Cairo and 2 units are Sam, 22 units carpets are from different regions of Anatolia and 30 units are prayer rugs. Among the prayer rugs; 2 units are Bellini prayer rugs, 5 units are Uşak prayer rugs, 2 units are Transylvania prayer rugs, 2 units are Ottoman Palace prayer rugs, 5 units are Gördes prayer rugs, 2 adet Kula prayer rugs, 4 units are Ladik prayer rugs, 3 units are Mucur prayer rugs and 4 units are Milas prayer rugs. Also, in museum we have identified 31 units of Turkish carpet and pieces of carpet about which we shouldn't reach the necessary information and we couldn't examine. At the end of our research, we figured out that there are 136 Turkish carpets in Berlin Islam Art Museum now KEYWORDS: Carpet, Prayer, Turkish, Ottoman, Museum, Berlin, Collection