1945 - 1989 yılları arasında tarihsel gelişimi ve tasarım özellikleri bağlamında Polonya afişleri

Abstract

Bu çalışma; Grafik Tasarım alanında önemli bir yere sahip olan Polonya Afiş Okulu/Ekolü ile ilgili bilgilerin irdelenmesi amacıyla başlamış, araştırmanın tamamı Polonya'da bulunan kütüphane, afiş galerileri ve müzelerde yapılmış, elde edilen veriler tarihsel gelişim ve tasarım özellikleri ekseninde sıralanıp, değerlendirilmiştir. İlk uluslararası afiş sergisinin 1898 yılında Krakow Ulusal Müzesi'nde açılmasından da anlaşılabileceği üzere; `afiş tasarımı` Polonya'da her zaman önemi ve gücü anlaşılmış bir iletişim aracı olmuştur. Çalışmaya tarihsel sınır oluşturan 1945-1989 yılları arasında birçoğu devletin kamusallaştırdığı kurumların verdiği siparişler üzerine yapılan afişlerin gelişimini, siyasal yapı ve tarihsel bağlamdan ayırarak incelemek mümkün değildir.II. Dünya Savaşı sonrasında Eryk Lipinski, Jozef Mroszczak, Henryk Tomaszewski, Wojciech Zamecznik, Jan Lenica, Wojciech Fangor, Jan Mlodozeniec, Roman Cieslewicz, Waldemar Swierzy, Franciszek Starowieyski gibi tasarımcı ve akademisyenler sayesinde afiş tasarımı özel bir boyuta taşınmış; farklı tipografik ve görsel yaklaşımı, metafor kullanımı, güçlü mizah duygusu, çok katmanlı anlatımı ve tasarımcıların sürekli artan deneysel üretim arzuları ile tüm dünyada tanınır hale gelmiştir. 1966 yılında düzenlenmeye başlayan Varşova Afiş Bienali ve onun akabinde kurulan Varşova Afiş Müzesi bu çalışma alanını sürdürülebilir kılmış, uluslararası bilinirliğini arttırmış ve Leh kültürünün ayrılmaz bir parçası haline getirmiştir.Çeşitli işgal, savaş, direniş ve kriz dönemlerinde kesintilere uğramış olsa da, II. Dünya Savaşı sonrasında Film Afişleri alanında yeniden yeşeren bu tasarım dalı; tüm zorluklara rağmen azimle çalışmayı kendilerine ilke edinmiş ressam, mimar ve grafik tasarımcılar sayesinde gelişimini sürdürmüştür. Polonya'da afiş kültürünün kaybolmaması ve arşivlerin günümüze kadar taşınabilmesi, Polonyalı tasarımcıların eğitime verdikleri önem, usta-çırak ilişkileri, koleksiyonerlik ve afiş belgeleme konularına gösterdikleri özen sonucunda mümkün olmuştur. Bu sayede; I. Dünya Savaşı yıllarından 1940'lara, oradan da günümüze kadar devam eden Polonya afiş tasarımı geleneği hala aynı tazelikle devam etmektedir.ANAHTAR KELİMELER: Afiş, Polonya Afiş Okulu, Polonya Afiş Ekolü, Propaganda Afişleri, Film Afişleri, Afiş Bienali, Afiş Müzesi, Grafik Tasarım, Afiş Tasarımı

Focusing on the Polish School of Posters, which occupies an important place in the field of Graphic Design, this study was conducted entirely in the libraries, poster galleries and museums of Poland, and the obtained data was arranged and evaluated on the basis of historical development and design features. The first international poster exhibition in the world was held in 1898 in the Krakow National Museum, which, in itself, is sufficient evidence of the importance and power of `poster design` as a means of communication that has always been appreciated in Poland. The development of the posters designed from 1945 to 1989 – as the historical boundaries of the present study – mostly commissioned by enterprises nationalized by the government, cannot be examined in isolation from the political structure and historical context.In the aftermath of World War II, poster design acquired a whole new dimension thanks to such designers and academicians as Eryk Lipinski, Jozef Mroszczak, Henryk Tomaszewski, Wojciech Zamecznik, Jan Lenica, Wojciech Fangor, Jan Mlodozeniec, Roman Cieslewicz, Waldemar Swierzy and Franciszek Starowieyski, and it was as a result of their works that Polish posters came to be known the world over for their novel typographic and visual approach, their use of metaphors, their strong sense of humor and their multi-layered narratives, not to mention the ever-growing willingness of their designers to engage in experimentation. The Warsaw Poster Biennale in 1966, and the Warsaw Poster Museum founded soon after, made this field of practice sustainable, increased its international visibility and secured its position as an integral part of the Polish culture.Despite being interrupted in time by occupation, war, resistance and crisis, this branch of design gained a second wind in the aftermath of World War II in the field of Film Posters, and developed with the works painters, architects and graphic designers who considered it a matter of principle to work with resolve in the face of all adversities. Polish designers have succeeded in preserving the culture and archives of posters to this day thanks to the emphasis placed on training, the master-apprentice relations they have formed, and the diligent work they have carried out in the collection and documentation of posters. The tradition of Polish poster design has thus survived from the World War I years to the 1940s, and then from that point onwards to the present day, remaining as fresh as ever.KEY WORDS: Poster, Polish School of Posters, Polish Poster School, Propaganda Posters, Film Posters, Poster Biennale, Poster Museum, Graphic Design, Poster Design