Yavuz Sultan Selim Devri 1517 tarihli (16. yy), TİEM (Türk İslam Eserleri Müzesi) de bulunan 224 envanter numaralı Kur`an-ı Kerim`in tezhip açısından incelenmesi

Abstract

Kitap sanatları tarih boyunca başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere diğer İslam devletlerinde de güç ve kudretleri nispetince gelişimini sürdürmüştür. XIII. asırda kurulan Osmanlı İmparatorluğu XV. ve XVII. yüzyıllarda üç kıtaya yayılmış ve bu coğrafyalara hükmeden bir imparatorluk olmuştur.Osmanlı'nın gücü, hâkimiyeti ve zenginliği diğer alanlarda olduğu gibi sanatta da etkisini göstermiş ve özellikle kitap sanatlarında her devre örnek olacak eserler bırakmıştır. Ekonomik, siyasi ve askeri gücün gelişimiyle sanata hami olan padişah ve devlet adamlarının sanata ve sanatçıya verdikleri önem ve rahat çalışma ortamının sağlanmasıyla, Osmanlı üslubu oluşmuş ve yüzyıla damga vuran eserler vücuda gelmiştir. Klasik dönem olarak kabul edilen XVI. yüzyılda Mushaf tezhibinde zirve eserler tezyin edilmiştir. Tezimize konu olan TİEM 224 envanter nolu Kur'an-ı Kerim Yavuz Sultan Selim dönemine ait nadir bir Mushaf olması açısından önem arz eder. Zer mürekkep ile yazılmış Mushaf son derece ince ve zengin müzeyyen sayfalarıyla dönemine ait bir başyapıt hükmündedir. Bunun yanı sıra Kur'an- Kerim'in hattatına ve müzzehhibine ait bilinen, başka bir Kur'an ya da el yazması esere rastlanmamıştır. Dört bölümden oluşan tez çalışmasında, birinci bölümde Osmanlı Devleti ve tezhip sanatının tarihi süreçteki gelişimi, ikinci bölümde Kur'an-ı Kerim özelinde tezhip unsurları, üçüncü bölümde tezhip sanatında kullanılan motifler, dördüncü bölümde ise tez konusu olan Mushaf'ın karakteristik özellikleri ve desen tahlilleri yapılmıştır. Tez sonuç, kaynakça ve dizin bölümleriyle sonuçlandırılmıştır.NAHTAR KELİMELER: Tezhip, altın, üslûp, Osmanlı, motif, klasik.

Throughout history, the arts of the book have flourished under the patronage of many Islamic States, each according to their power and capacity, including and foremost the Ottoman Empire. The Ottoman Empire was founded in the 13th century and by the 17th it was an empire that extended and reigned over three continents.The power, sovereignty and wealth of the Ottomans, as in other fields, also had an impact on the arts of the book and left a legacy of masterpieces that were exemplary to many eras. With the rise of the empires economic, political and military power and the increasing support of patrons such as sultans and other men of means, the arts and artists found a nourishing environment in which to thrive. The classical Ottoman style developed in this environment and yielded artwork that influenced the century.In the 16th century which is considered the classical period, many Quranic manuscripts were magnificently illuminated. The subject of this thesis, the Quran with the inventory number TİEM 22 4 is such a manuscript. It is a rare example of a manuscript that belongs to the reign of Yavuz Sultan Selim which gives it additional importance. Written with gilded calligraphy, finely and lavishly illuminated, it is truly a masterpiece of its time. Also no other manuscripts were found that could be attributed to its calligrapher or illuminator. Of the four sections that constitute this thesis; the first section narrates the historical development of both the Ottoman Empire and the art of illumination. The second section defines the elements of illumination exclusive to the Quranic manuscripts. The third introduces the motifs used in the art of illumination and the fourth analyses the characteristics and design elements of the manuscript TİEM 224. The thesis is finalized with the conclusion, bibliography and index sections.KEYWORDS: İllunination, gold, style, Ottoman, motif, classical.