Astar bezeme teknikli seramiklerde `Simurg` temalı tasarımlar

Abstract

Simurg, mitolojiden kaynaklanan çeşitli dinsel ve büyüsel özellikleri ile İslam dünyasında yer alan önemli bir figürdür. Simurg figürüne İslam kültür ve sanatında zengin çeşitte sembolik anlamlar yüklenmiştir. Zümrüd-ü Anka, Anka veya Hüma, tanımlamaları Simurg figürü ile aynı olan, farklı dönem ve kültürlerdeki adlandırmalardır. 10. yüzyılda Gazneli Mahmud'un İranlı şair Firdevsi'ye yazdırdığı Şahname adlı elyazması ile Simurg, İslam dünyasındaki belirgin sembolik özelliklerini kazanmıştır. Sonrasında ise bu sembolik özelliklerle tasavvufta, İslami renkleri ve metafizik niteliklerine kavuşmuştur. Simurg figürü iyiliğin, bilgeliğin, gücün sahibi olması ile pek çok olumlu özelliği temsil eder. Yoğunlukla minyatürlerde olmakla birlikte; çini-seramik, halı, maden gibi sanat dallarında üretilen farklı teknik ve üsluptaki eserlerde betimlenmiştir.Tasarımlarımızın ana temasını oluşturan Simurg figürünün sembolizmi, seramik tabaklar üzerine astar boyama tekniğinde uygulamalarla gerçekleştirilmiştir. Tez metnimizde 10. yüzyıl İslam seramik sanatının en özgün, zengin teknik ve bezeme özelliklerini oluşturan İran ve Orta Asya bölgesinde üretilen astar teknikli seramik örneklerine öncelikli olarak değinilmiştir. Ayrıca Anadolu'da, farklı dönem ve bölgelerde astar tekniğinde üretimler araştırılmış, görsel örneklerle desteklenmiştir. Tez-eser metnimiz; Simurg figürü ve temasının farklı yorumlarından oluşan, sergilemek üzere tasarlayıp uyguladığımız astar boyama teknikli beş adet tabağa ait detaylı bir eser raporu ile sonuçlandırılmaktadır.

Simurgh is an important figure that takes part in the Islamic World with its various religious and magical characteristics originate from mythology. The figure of Simurgh has been assigned rich variety of symbolic meanings in Islamic culture and art. Phoenix, Anqa or Huma are the nouns in different cultures and periods whose definitions are the same as the Simurgh figure. Simurgh gained its significant symbolic features in the Islamic World with the manuscript of Shahnama which Ghaznavid Mahmud got Iranian writer Firdawsi to write in 10th century. Thereafter it has reached its Islamic colours and metaphysical qualities at Sufism with its symbolic features. Simurgh represents plenty of positive features such as goodness, wisdom and power. Although mostly seen in miniature paintings; it has been depicted on works produced in different art branches such as tile-ceramic, carpet and metal with different techniques and styles. The symbolism of the Simurgh figure, which constitutes the main theme of our designs, has been performed with applications in the slip technique on ceramic plates. In our thesis text, slipware samples produced in Iran and Central Asia which involve the most original and rich designing features of the 10th century Islamic ceramic art are mentioned as priority. In addition, production of slipware in different periods and regions of Anatolia was investigated and supported by visual examples. Our thesis text is concluded with a detailed work report of five plates that designed and applied to exhibit different interpretations of the Simurgh figure and theme with slip technique.