Tahran`da melek ve meclis müzelerin`de bulunan 18. Yy`a ait kitap kapaklarındaki natüralist üslupta hazırlanmış tezhipler

Abstract

(TAHRAN'DA MELEK VE MECLİS MÜZELERİNDE BULUNAN18. YY'A AİT KİTAP KAPAKLARINDA NATÜRALİST ÜSLUPTA HAZIRLANMIŞ TEZHİPLER) Tezhip altınla süsleme sanatlarından biridir. Kitap ve yazma eserlerin farklı ayarlarda ezilmiş altınla ve muhtelif renklerle süslenmesidir. Tezhip sanatı tekniğinin yanı sıra emek, sabır ve sevgi ile ortaya konulur. Tezhip sanatı, her çeşit yazma kitabı, dini ve şiir kitaplarını süslemek için geçmişten gelen bir uzmanlık alanıdır. Tezhip sanatı özellikle Kuran-ı Kerimin ilk ve son sayfasında ve surelerin baş taraflarında kullanılmıştır. Boya ve altın tezhibin en önemli malzemesidir. Altın boyası hazırlanırken su ile beraber ezilip jelatinle karıştırılarak hazırlanır. Tezhip deseni yapılacak kağıdın üzerine işlem yapılır. Tezhip sanatında belli motifler kullanılır. (Klasik, serbest, halkâr, saz yolu, şukufe ve münhani). Tezhip sanatı yapılırken çizim, boyama yapıldıktan sonra istenilen kısımlar mühre ile parlatılır. Tezhip sanatı minyatürlerde, kitap ciltlerinde, tuğralarda, kutu ve sandık süslemelerinde, fermanlarda, yazma kitaplarda sık sık kullanılmıştır ve günümüzde kullanılmaya devam edilmektedir. Tezhipte Herat Ekolü 15.yüzyılın ikinci yarısıyla 17. yüzyılın başlarında Osmanlı dönemine kadar devam etmiştir. Ekolün doğuşu Baysungur devrinde, Türk ve İran ustalarının eserleri ile meydana gelmiştir. Bu dönemde saray nakışhanesinde yetişen pek çok sanatçı olmuştur. Bunların önemli isimlerinden biri de Babanakkaş'tır. Bu dönemde tezhip sanatının en önemli eserlerini ortaya çıkarmışlardır. Sazyolu üslubunun çıkışı da bu dönemde olmuştur. Şahkulu ve Karamemi, Kanuni Sultan Süleyman döneminin ünlü nakkaşları arasında örnek verilebilir. Altın ve lacivertin uyumu ile birlikte bu dönemde öne çıkan renkler isepembe, vişneçürüğü, turuncu, yeşil, eflatun, siyah ve bu renklerin çeşitli tonlarıdır. Gül, sümbül, haseki küpesi, süsen, nergis, lale, zerrin, ve kır çiçekleri hemen hemen çiçek motiflerinde tüm renklere yer verildiği görülür. 18. yüzyılda tezhip sanatında Batıdan gelen akımların etkisi daha net hissedilmiştir. Bu dönemde Avrupa barok üslubuna, Türk ve İran sanatının katılmasıyla oldukça iyi eserler çıkartılmıştır ve bu etki 19. yüzyılın başlarına kadar sürmüştür. Klasik tezhip üslubu farklı faktörlerden etkilenerek barok unsurları olan, kurdela ile bağlanmış çiçekler, sepet içinde iri çiçekler, saksı veya buketler ile vazo, bolca kullanılmaya devam edilmektedir. Natüralist üslupta hazırlanmış tezhiplerin görüldüğü alanlardan biri de cilt kapaklarıdır. Çok sayıda Osmanlı ve İran eserinde bu üslup kullanılmıştır.Bu çalışmada İran'ın Tahran şehrinde bulunan Melek ve Meclis müzelerindeki cilt eser örneklerinden incelemeler yer almaktadır.ANAHTAR KELİMELER: Tezhip, üslûp, cilt, kapak, motif, İran, klasik, natüralist.18. yüzyılda tezhip sanatında Batıdan gelen akımların etkisi daha net hissedilmiştir. Bu dönemde Avrupa barok üslubuna, Türk ve İran sanatının katılmasıyla oldukça iyi eserlerçıkartılmıştır ve bu etki 19. yüzyılın başlarına kadar sürmüştür.Klasik tezhip üslubu farklı faktörlerden etkilenerek barok unsurları olan, kurdela ile bağlanmış çiçekler, sepet içinde iri çiçekler, saksı veya buketler ile vazo, bolca kullanılmaya devam edilmektedir.Natüralist üslupta hazırlanmış tezhiplerin görüldüğü alanlardan biri de cilt kapaklarıdır. Çok sayıda Osmanlı ve İran eserinde bu üslup kullanılmıştır. Bu çalışmada İran'ın Tahran şehrinde bulunan Melek ve Meclis müzelerindeki cilt eser örneklerinden incelemeler yer almaktadır.ANAHTAR KELİMELER: Tezhip, üslûp, cilt, kapak, motif, İran, klasik, natüralist.

(TEHRAN'S ANGEL AND ASSEMBLY MUSEUMS 18th CENTURY BOOK CONTAINERS PREPARED IN NATURALIST STYLE) Illumination is one of the decorative arts with gold. Books and manuscripts are decorated with crushed gold and various colors in different settings. The art of illumination is manifested with labor, patience and love The art of illumination is an area of expertise from the past to decorate all kinds of manuscripts, religious and poetry books. The art of illumination was especially used on the first and last pages of the Holy Quran and on the head of the suras.Paint and gold gilding are the most important materials. The gold dye is prepared by crushing with water and mixing with gelatin. Process is done on the paper to be illuminated. Certain motifs are used in illumination art. (Classical, free, populist, reed way, sufi and solitary). While the art of illumination is done, after drawing and painting, the desired parts are polished with seal. The art of illumination has been used frequently in miniatures, book volumes, monograms, box and chest decorations, edicts and writing books and is still being used today. Herat School in Illumination continued until the Ottoman period in the second half of the 15th century and the beginning of the 17th century. The birth of the school was in the period of Mr. Sungur with the works of Turkish and Iranian masters. During this period, many artists grew up in the palace embroidery. One of the important names of these is Baba Nakkaş. During this period, the most important works of illumination art were revealed. Sazyolu style also emerged inthis period. Shah Kulu and Kara Memi can be given as an example among the famous artisans of Kanuni Sultan Süleyman period. The prominent colors of this period with the harmony of gold and navy are pink, cherry, orange, green, magenta, black and various shades of these colors. Rose, hyacinth, haseki earrings, irises, daffodils, tulips, jonquil, and wild flowers are seen in almost all floral motifs. In the 18th century, the influence of Western movements in illumination art was felt more clearly. During this period, with the participation of Turkish and Iranian art in the European baroque style, very good works were produced and this effect continued until the beginning of the 19th century. During the 18th century, the influence of Western currents began to be felt more clearly. European Baroque style in this period with the participation of elements of Turkish and Iranian art was also very enjoy able works and continued until the beginning of the 19th century.The style of classical illumination is influenced by different factors and flowers with baroque elements, tied with ribbons, large flowers in the basket, pots or bouquets and vases continue to be used in abundance. One of the areas in which naturalistic gilded illuminations are seen is the skin covers. This style was used in many Ottoman and Iranian works. In this study, the samples of the works of art in the Melek and Majlis museums in Tehran, Iran are included.KEYWORDS: Illumination, style, volume, cover, motif, Iran, classical, naturalist