Türk İslam Eserleri Müzesi 294 envanter numaralı Mushafın tezyini yönden incelenmesi

Abstract

Timur, XIV. yüzyılda çeşitli savaş ve seferlerle yapmış olduğu stratejik hamlelerle, gücünü gösteren önemli bir hükümdar niteliği taşımaktadır. Bozkır kültürünün hüküm sürdüğü bölgelerden ziyade, şehir kültürünün olduğu yerleri almış ve Semerkant'ı başkent yapmıştır. Hâkimiyeti altına aldığı topraklarda imâr faaliyetlerine büyük ölçüde önem vermiştir. Bu bölgelerde köprüler, yollar, saraylar ve suyolları inşa ettirmiştir. Hâkimiyet sahibi olduğu ülkelerden sanatkârları başkenti Semerkant'a davet etmiş ve onlara her türlü imkânı sağlayarak himayesi altına almıştır. Bağdat'ta gelişen süsleme sanatları onun teşvikiyle gelişim sağlamaya devam etmiştir. Timurlu Devleti kısa sürede geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Fakat uzun süre bu toprakları elinde tutması pek mümkün olmamıştır. Timur'un ölümünün ardından başlayan taht kavgalarında mücadeleyi oğlu Şahruh kazanmış ve hâkimiyeti sağlayarak Herat'ı başkent yapmıştır. Şahruh, 1447'de vefatına kadar olan dönemde ise devleti kendisi idare etmiştir. Timur'un hüküm sürmüş olduğu imparatorluk, onun ölümünden sonra oğulları ve torunları ile birlikte devam etmiştir. Son olarak Hindistan'a sürülen Timurlu sultanı Babür ile son bulmuştur. Timur, oğulları ve torunlarıyla birlikte kültür sanat hayatında yeni gelişmelere neden olmuştur. Semerkant'tan getirilen sanatkârlar, Herat'ın başkent olmasıyla birlikte yeni bir üslup oluşturmuş ve sanat faaliyetlerine burada devam etmişlerdir. Herat şehri, Şahruh'un oğlu Baysungur zamanında parlak devrini yaşamıştır. Bir dönem Karakoyunluların şehri ele geçirmesiyle duraksayan sanat faaliyetleri, Hüseyin Baykara'nın şehri tekrar himayesine geçirmesiyle ikinci parlak dönemine girmiştir. Tez konusunu oluşturan eser, bugün Türk İslam Eserleri Müzesinde yer almaktadır. Eserimiz, Timurlu Döneminin verimli şehirlerinden olan Herat'ta yapılmıştır. Eser; motif, kompozisyon, renk, sayfa düzeni açılardan incelenmiş ve Herat üslubunun daha iyi anlaşılabilmesi için çizimlerle desteklenmiştir.ANAHTAR KELİMELER: Timur, Sanat, Tezhip, Herat, Üslûp, Motif, TİEM

Timur became an important ruler due to the strategic moves, various wars and campaigns he did in the 14th century. He invaded the places which had city culture rather than steppe culture. He made Samarkand the capital. Development activities in the land under his control gave great importance. In these regions, he built bridges, roads and waterways. He invited artists from countries where he had gained domination to Samakent and offered them various opportunities for the development of their art. The development of ornamental arts in Baghdad continued to improve with his encouragement. The Timur State spread over a wide geography in a short time. However, it was not possible to keep it in hand for a long time. After Timur's death, Şahruh acceded to the throne and made Herat the capital city. Şahruh ruled the state until his death in 1447. The empire where Timur ruled continued after his death with his sons and grandchildren. The Timur State ended with last ruler Babür. Timur contributed to the development of culture and art life with his sons and grandchildren. With the new capital city Herat and the artists who had been invited to Samarkand a new syle of art occured and art activities continued there. Herat, the capital, had its very bright time in terms of art activities during Baysungur's time who was Şahsungur's son. The art activities stalled with the conquest of the city by Karakoyunlular, however Hüseyin Baykara took the control of the city and the city started to live his second bright term. The Koran codex number 294 which is also the subject of this thesis is located in Turkish Islamic Works Museum. It had been made in Herat which was a flourishing city during Timur's time. In this work, motif, composition, colour and page layout of the codex have been examined. It is supported with drawings to understand the art style of the Herat period better.KEYWORDS: Timur, Art, Illumunation, Herat, Style, Motif, TİEM