Yaratıcı bilimsel çağrışımlar testinin geliştirilmesi ve testin psikometrik özelliklerinin araştırılması

Abstract

Yaratıcılığın bilimsel becerilerin önemli bir yönü olduğu kabul edilir. Bilimsel yaratıcılık bir ihtiyaç veya bir problemi çözme isteği durumlarında ortaya çıkar ve özgün ve yararlı fikir veya ürünlerin ortaya konulması sürecini kapsar. Mevcut bilimsel yaratıcılık modelleri ve testleri, fen bilimleri alanında hem alan bilgisi edinimi hem de problem çözme, özellikle farklı bakış açılarını kullanarak yani yaratıcı şekilde problem çözmek için çok büyük öneme sahip olan çağrışımsal ve analojik düşünme süreçlerine yer vermemektedirler. Mevcut çalışmanın birinci amacı bahsi geçen süreçlerin temele alındığı Yaratıcı Bilimsel Çağrışımlar Modeli (Y-BÇM) olarak isimlendirilen alternatif bir model önerisi sunmaktır. İkinci amacı ise bu model merkeze alınarak bir bilimsel yaratıcılık testi geliştirmek ve testin psikometrik özelliklerini araştırmaktır.Yaratıcı Bilimsel Çağrışımlar Testi (Y-BÇT) çağrışımlar, analojik muhakeme ve analojik problem çözme olarak isimlendirilen üç alttesten oluşmaktadır. Test 385 normal ve 293 üstün zekalı ortaokul öğrencisine uygulanmıştır. Yaratıcı bilimsel çağrışımlar modelinin yapı geçerliğini test etmek için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmış ve sonuçlar Y-BÇM'nin 3 faktörlü yapısını desteklemiştir. Y-BÇT'nin psikometrik özellikleri de güvenirlik ve geçerlik analizleri gerçekleştirilerek incelenmiştir. Sonuçlar Y-BÇT'nin madde ve test bağlamında güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca Y-BÇT'nin ayırtedicilik ve benzerlik geçerliği de incelenmiştir. Ayırtedicilik geçerliğinde Y-BÇT'nin gelişimsel varyans duyarlılığı kısmen desteklenmiştir. Y-BÇT'nin üstün zekalı ve normal öğrencileri ayırt etme gücünün ise yüksek olduğu bulunmuştur. Y-BÇT'nin benzerlik geçerliğine ilişkin destekleyici bulgulara erişilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen geçerlik ve güvenirlik bulgularına göre yaratıcı bilimsel çağrışımlar modeli teorik olarak desteklenmiş ve yaratıcı bilimsel çağrışımlar testinin bunun iyi bir ölçümü olduğu sonucuna erişilmiştir. Erişilen bulgulara dayanarak yorum ve öneriler getirilmiştir.

Creativity is accepted as an important part of scientific skills. Scientific creativity proceeds from a need or urge to solve a problem, and involves the production of original and useful ideas or products. Existing scientific creativity theories and tests do not feature the very important thinking processes like associative and analogical thinking, which can be considered crucial in creative scientific problem solving. The current study's first aim was to propose an alternative model, tentatively titled Creative Scientific Associations Model (C-SAM) and to test the validity of this model. Second aim was to develop a scientific creativity test based on the proposed model and explore the psychometric properties of this test. The Creative Scientific Associations Test (C-SAT) consists of three subtests; associations, analogical reasoning and analogical problem solving. The test was administered to 385 normal and 293 gifted secondary school students. Exploratory and confirmatory factor analysis were used to explore and confirm the construct validity of the model. The results supported the the factorial structure of C-SAM. The psychometric properties of C-SAT were analyzed through reliability and validity analyses. The results revealed that C-SAT is reliable both in item level and in test level. C-SAT's discriminant and convergent validity were also analyzed. Partial evidence was obtained for the developmental validity of the C-SAT. Moreover C-SAT's discrimination validity was found to be high. The analysis also showed strong evidence for the convergent validity of the test. The validity and reliability findings revealed that scientific associations model was theoretically supported and scientific associations test was a good measure of C-SAM. Based on the findings discussions and suggestions have been presented.