Türkçe ders kitaplarındaki yazınsal metinleri okuma-anlama etkinliklerinin eleştirel okuma ölçütlerini karşılama yeterliliği (8. sınıf örneği)

Abstract

Yazınsal metinler, özgün dil yapıları, örtük iletileri, kurgusal oluşları, çok katmanlı anlamsal yapıları ile diğer metin türlerinden ayrılırlar. Eleştirel okumanın; sorgulama, yeniden yapılandırma, üst düzey bilişsel becerileri kullanmaya dönük yapısı ise yazınsal metnin asıl oluşma nedeni olan derin yapısındaki anlam düzeyine ulaşılmasına olanak tanır. Yazınsal metinlerin eleştirel okunmasını temel alan bu çalışmanın amacı; yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlanan 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki yazınsal metinlere yönelik uygulama çalışmalarının eleştirel okuma ölçütlerini uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığı araştırmaktır. Araştırmada 2014-2015 Eğitim Öğretim yılında okutulan 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan öykü türündeki metinlerin okuma-anlama uygulama çalışmaları örneklem olarak seçilmiştir. Nitel Araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizinin kullanıldığı araştırmada; alanyazını taranarak ve üç uzmanın görüşleri doğrultususunda oluşturulan eleştirel okuma ölçütler listesi ve alt kategorilerine göre metinlerin okuma- anlama uygulama çalışmaları incelenmiştir. Elde edilen veriler betimsel analiz yaklaşımıyla çözümlenmiştir. Araştırmanın sonucunda Türkçe Öğretim Programında, Türkçe dersi okuma anlama kazanımlarında yer alan eleştirel okuma yaklaşımının yazınsal metinlerin okuma anlama uygulama çalışmalarına yansıtılmadığı gözlemlenmiştir. Ayrıca uygulama çalışmalarının, yazınsal metnin yüzeysel yapıdaki anlamına yönelik olduğu ve derin yapıdaki anlama ulaşılmasına olanak tanımadığı bulgulanmıştır. Ders kitabı yazarının, yazınsal metni okur merkezli bir yaklaşımla eleştirel olarak çözümleyip derin yapıdaki iletiye ulaşması gerektiği ve buna uygun eleştirel okuma etkinlikleri oluşturmasına gereksinim duyulduğu başta olmak üzere birçok öneri geliştirilmiştir.

Literary texts differ from the other types of texts with their original language structure, implicit messages, being fictive and their multi-layered semantic structures. Critical reading's guestioning, restructuring and its structure which is intended for using high-level cognitive skills allow to reach the semantic level in its deep structure which is the real reason of formation of literary texts. This research's purpose which bases the literary texts' being read critically is to search the 8th grade Turkish text books which are prepared according to constructivist approach if the literary texts' exercises meet the criteria of critical reading or not.In the research, the application works of story texts which take place in the 8th grade Turkish course books (used in the 2015-2016 Education Year) are chosen as sample. One of the qualitative method `document analysis method` was used in the research. Type the domain was scanned and the texts' reading and understanding application works are examined according to the critical reading criteria list which is formed according to three specialists' opinions. The data ,which is gained, was analysed with descriptive analysis approach.At the end of the research, in Turkish Education Programme, critical reading approach which takes place in the aims of Turkish reading and understanding, is not reflected in the written texts' reading and understanding application works. Besides, application works are proven to be superficial meaning oriented not allowing to reach the deeper structural meaning of literal text. A lot of suggestions were developed such as the writer of the course book is supposed to resolve the literal text critically in a reader-centered approach and reach the deeper message in the deep structure and he needs to compose critical reading application works which are convenient for this.