Nı̇l`ı̇n paylaşılması meselesı̇: Hı̇dro-Dı̇ploması̇ bağlamında Mısır, sudan ve Etiyopya rekabetı̇nin Kolonyal kökenleri (1882-1964)

Abstract

Dünya üzerinde bulunan 200'den fazla nehir iki veya daha fazla ülke tarafından kullanılmaktadır. Bu bakımdan Afrika kıtası hem sınır aşan suların sayısı bakımından hem de bu suların paylaşımı konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle başı çekmektedir. Kıta özelinde bu durumun başlıca sebepleri arasında kolonyalizm sürecinde kıtanın doğal sınırlarının ortadan kaldırılması, sınırların sömürgeci ülkelerin siyasi ve ekonomik çıkarlar doğrultusunda oluşturulması gelmektedir. Bununla birlikte daha da önemli bir nedeni Avrupalı kolonyal güçlerin kendi çıkarlarını gözeterek sistematize ettiği emperyal su politikalarıdır. Nil Nehri üzerindeki günümüzdeki Mısır, Sudan ve Etiyopya arasındaki anlaşmazlık bu bakımdan önemli bir örnek teşkil etmektedir. Günümüzde Afrika kıtasında belli başlı büyük problemlerin arka planında kolonyalizmin bıraktığı mirası gözlemlemek mümkündür. Nil Nehri Havzası'nda su temelli problemlerin gerek tarihi süreç içerisinde gerekse günümüzdeki yansıması da kolonyalizm ile doğrudan bağlantılıdır. Britanya'nın Nil Nehri'nde araçtan amaca evrilen siyasetinin sonucunda oluşan hidropolitik konseptin, Mısır ve kısmen Sudan merkezli olması sömürgecilik öncesi ve sonrası dönemde Nil hidropolitiğinin bu ülkeler lehine şekillenmesini beraberinde getirmiştir. Bu durum Nil Nehri sularının mevzubahis olduğu anlaşmalar ile taraf ülkeler Mısır ve Sudan arasındaki su paylaşımlarıyla günümüzdeki tartışmaların temelini oluşturmuştur. Bu çalışmada Nil Nehri'ndeki günümüz su paylaşım sorunlarının kolonyal kökenleri üzerine durulmuştur. Mısır'ın havzada hidrohegemon konuma getiren faktörler, Britanya'nın izlediği hidro emperyal politikalar, bu süreç boyunca ve sonrasında yapılan anlaşmalar ile günümüz Nil statükosunun oluşumu irdelenmiştir. Ayrıca kıtada bağımsızlığını kazanan ülkelerin Nil'deki statükoya karşı ilk tepkilerine yer verilmiştir.

More than 200 rivers in the world are used by two or more countries. In this respect, the African continent leads the way both in terms of the number of transboundary waters and the disagreements on the sharing of these waters. Among the main reasons for this situation in the continent are the elimination of the natural borders of the continent in the process of colonialism and the creation of the borders in the direction of the political and economic interests of the colonial countries. An even more important reason, however, is the imperial water policies that European colonial powers systematize with their own interests. The dispute between Egypt, Sudan and Ethiopia on the Nile River is an important example in this regard.Today, it is possible to observe the legacy of colonialism on the background of major problems in the African continent. The reflection of water-based problems in the Nile River Basin, both within the historical process and today, is directly related to colonialism. The fact that the hydropolitical concept formed as a result of Britain's politics evolving from the vehicle in the Nile River, was centered in Egypt and partly Sudan, brought about the formation of the Nile hydropolitics in favor of these countries before and after the colonial period. This has been the basis of current discussions with the agreements in which the Nile River waters are present, and the water shares between the countries, Egypt and Sudan.This study focuses on the colonial origins of today's water sharing problems in the Nile River. Factors that brought hydrohegemonic position in Egypt's basin, hydro imperial policies followed by Britain, agreements made during and after this process and the formation of today's Nile status quo are examined.