Jıyan u kılamên Dengbêj Ahmed Alîksan

Abstract

Milletlerin sözlü edebiyat geleneği kendi ülkelerindeki sosyal örgütlenmelerden meydana gelmiştir. Böylece sözlü edebiyat insanlık tarihi ile başlamış ve bu örgütlenme sayesinde günümüze kadar ulaşabilmiştir. Bu dönemlerden günümüze aktarılan sözlü edebiyat malzemeleri bu örgütlenmeyi vücuda getiren şahısların malıdır. Kürdistan'da ve kürtler arasında bu şekildeki aktarım örgütlenmesine `dengbéjlik` ve bu işi icra edenlere de `dengbéj` denmiştir.Kürt coğrafyasında bazı bölgeler dengbéjlik müessesesi ile önplana çıkmışlardır. Bu bölgeler arasında özellikle önplana çıkan Serhat bölgesidir. Dengbéjlikte Ağrı'nın da büyük bir payı vardır. Ağrı, Evdalê Zeynikê, Şakiro ve Nûro Meter gibi onlarca dengbéj yetiştirmiştir. Tezimizin konusunu teşkil eden Ahmedê Alîksan da Ağrı mıntakasındandır ve bu müessessede önemli bir yer edinmiştir. Seslendirdiği klamlar ile hozanlığını güçlü kılmış ve sanatsal bir başarı ile onları dile getirmiştir. Dengbéjler, dengbéjlik vasıtasıyla kendi dönemlerindeki olayları tarihin mantalitesine nakşetmişlerdir. Bu olaylar onların anlatımları sayesinde günümüze ulaşmıştır. Amacımız odur ki, bu müesseseyi günümüz nesline aktarıp onların da kendilerinden sonraki nesillere aktarımını sağlamaktır. Böylece gelecek nesiller, atalarının anılarından ve tarihi hafızalarından haberdar olacaklardır.Anahtar kelimeler: Sözlü Edebiyat, Ahmedê Alîksan, dengbéj, dengbéjlik.

It is the social institutions of countries that shape the oral literature tradition of nations. Thus, oral literature begins with the history of mankind, and thanks to theseinstitutions, it is available to today. The oral literature materials that reach us from the earlier periods are the works of people who formed that institution. This institution is called Dengbêjî in Kurdistan, the hometown of Kurds, and the person who does this job is called Dengbêj.There are some prominent locations in the Kurdish region regarding dengbéj institution. The most important leadership occurs in Serhat region. In this sense,Ağrı is the city that bears the stamp of SerhatDengbêjî. Ağrı has well known dengbêjs such as EvdalêZeynikê, Şakiro and Nûro Meter. Additionally, Ahmedê Alîksan, the subject of this study, lives in Ağrı and he is one of the prominent figure of dengbêjîinstitution. The way that he voices his klams (songs) is so successful that he becomes well known among dengbêjs.Dengbéjs imprint the events happened in their period to the history via the art of dengbéjî. These events have survived owing to their expressions. The aim of this study is to introduce dengbêjî institution to the present generation so that it can be transferred to the future generations. In this manner, future generations will be aware of the memoriesand historical memory of their ancestors. Keywords: Oral literature, Ahmed Alîksan, Dengbêjî, Dengbêj