Dünya ticaretinde tarife dışı engeller: Türkiye-Avrupa Birliği dış ticaretinden örnekler

Abstract

1929 krizinin ortaya çıkmasıyla ülkeler krizin olumsuz etkilerini azaltabilmek için tarifeleri kullanarak dünya ticaretinin büyük oranda azalmasına, bunun sonucunda da krizin daha derin ve uzun sürmesine sebep olmuşlardır. 1929 küresel krizi kadar etkili ve derin olan 2008 dünya ekonomik krizi sonrasında da ülkelerin krizin olumsuz etkilerinden kurtulabilmek için dış ticarete yaklaşımları aynı olmuştur. Fakat bu yaklaşıma göre kullandıkları politika araçları GATT ve daha sonra DTÖ çalışmaları neticesinde genellikle tarifelerin dışında kalan, yeni korumacılık adıyla literatüre geçen tarife dışı araçlardır. Bu tarife dışı araçlar içerisinde uluslararası düzenlemelerin eksikliğinden de güç alarak, ilk bakışta kamu yararını gözetiyor gibi görünen görünmez engellerin de kullanımı giderek yaygınlaşmıştır.2008 küresel krizi sonrası tarife dışı engel uygulamalarından en fazla etkilenen sektör ise tarım sektörüdür. İnsan sağlığını koruma amaçlı ya da bitki sağlığı ve hijyen uygulamalarına yönelik tarım ürünlerine getirilen standartlar, ihracat ürünleri içerisinde tarım ürünlerinin önemli yer edindiği gelişmekte olan ekonomilerin ihracatında azalmalara ya da potansiyelden uzaklaşmalara neden olmaktadır.AB ve Türkiye'nin birbirleriyle olan dış ticaretinin yıllar itibariyle gelişerek önemli boyutlara ulaşması ve Türkiye'nin sahip olduğu gıda ürünleri üretim potansiyeli dolayısıyla birliğin AB komisyonu tarafından gıda ürünlerinde bulunması muhtemel bazı atık maddelere ilişkin belirlediği üst sınırlar Türkiye açısından önemlidir. Yapılan düzenlemeler bazı ürünlerde Türkiye'nin ihracatını azaltmış, bazı ürünlerde ise AB piyasasına girememesine neden olmuştur. Gıda ürünlerinin geniş yelpazesi içerisinde Türkiye'nin ihracatının yapılan düzenlemelerden etkilenmediği ya da arttığı bazı ürünler de vardır. Anahtar Kelimeler: Tarife Dışı Engeller, Görünmez Engeller, Küresel Krizler ve Korumacılık, Türkiye-AB Ticareti.

With the occurrence of 1929 crisis; countries caused a huge drop in the world trade due to using higher tariffs to dissipate the damages of the crisis. This process caused not only a huge diminish in the world trade; but also led to a deeper and longer economic crisis. Reaction of countries with regard to foreign trade to eliminate the negative effects of the 2008 economic crisis, which is as effective and deep as 1929 crisis has been more or less the same. But policy instruments countries have been using are usually different from tariffs due to GATT and WTO restrictions. The policy instruments used for this purpose are non-tariff barriers known as the new protectionism in the literature, i.e. those instruments other than tariffs which were eliminated to a great extent by GATT and WTO. Due to the lack of international regulations on this type of measures, the use of such invisible barriers –which sounds like something of public benefit at a first glance- have been used widely.Agriculture is the most affected sector from non-tariff measure implementations after the 2008 Global Crisis. Implemented standards on agricultural products to protect human health or other sanitary or phytosanitary measures led to decreases on exports or diverges of possible potentials of non-developed countries who are highly depended on agricultural products on export. Standards on food products determined by the EU concerning the maximum levels of some toxic materials are important for Turkey due to the strong trade relations of these economies and potential Turkey's production on food products. As a consequence of implemented EU standards; export of Turkey to the EU has decreased for some products or Turkey have had to stay out of the EU market. In terms of Turkey's export amount to the EU there are also some food products kept on raising or have not changed in the wide range of food products. Key Words: Non-Tariff Barriers, Invisible Barriers, Global Crises and Protectionism, Turkey-EU trade.