18. yüzyılda Osmanlı-İsveç diplomatik ilişkileri

Abstract

16. yüzyılın sonlarında başlayan ve 18. yüzyılın başlarında oldukça yoğun bir hal alan Osmanlı-İsveç ilişkilerinin bilinen ilk resmî başlangıcı, İsveç Kralı Sigismund Vasa'nın, Lehistan tahtına olan adaylığını desteklemesi için 1587'de Sultan III. Murad'a yazdığı mektupla gerçekleşti. Osmanlı padişahı, Vasa'nın isteğini kabul etse de daha sonraki yıllarda Osmanlı yönetimi, Kral II. Gustav Adolf'un 1632 yılında Erdel hususundaki ve Kral X. Karl'ın 1657'de Lehistan konusundaki destek taleplerini İsveç'e tam olarak güvenmediği için kabul etmedi. 18. yüzyıla dek güvensiz ve seyrek ilerleyen diplomatik ilişkiler, bu yüzyılda Rusya'ya mağlup olan XII. Karl'ın Osmanlı Devleti'ne sığınması ile daha önce hiç olmadığı kadar yoğunlaştı. İsveç Kralı Karl ile iki devletin ortak düşmanı olan Rusya'nın Çarı Petro gibi karakterler, bu yüzyılda yoğunlaşan diplomatik ilişkilerin tetikleyicisi ve iki ana unsuru oldu. Nitekim Rusya etkeni çerçevesinde şekillenen ilişkilerin meyvesi olarak da 18. yüzyılda 1737 yılında imzalanan ticaret antlaşmasının haricinde 1739 İttifak Antlaşması ve 1789 Beykoz İttifak Antlaşması gibi Osmanlı tarihinde ilkleri temsil eden muahedeler meydana geldi. Ancak bu girişimler, 1789 Beykoz İttifak Antlaşması dışında askeri açıdan pek fayda sağlayamadı. 1789 antlaşması vesilesiyle Osmanlı-Rus savaşına yeni bir cephe açan İsveç'in yenilerek savaştan çekilmesi üzerine Osmanlı Devleti, 1750'lerden beri Osmanlı hükümetini yanına çekmeye çalışan Prusya'ya yakınlaştı ve onunla yeni bir ittifak antlaşması imzaladı.Anahtar kelimeler: Osmanlı, İsveç, Rusya, XII. Karl, Diplomasi

ABSTRACTThe first official beginning of the Ottoman-Swedish relations, which began in the late 16th century and became quite intense at the beginning of the 18th century, was a letter written to Sultan III. Murad in 1587 to support the Swedish king Sigismund Vasa's candidacy for the Poland throne. Even if the Ottoman Sultan accepted Vasa's request, in the following years, the Ottoman government did not accept King II. Gustav Adolf's request for support in 1632 for Erdel and King X. Karl's (Charles X) support in 1657 for Poland because he did not fully trust Sweden. Diplomatic relations, which have been unreliable and infrequent progressing until the 18th century, XII. Karl's (Charles XII), who had defeated against Russia in this century, became more intensified than ever before with the refuge to the Ottoman Empire. Characters such as Petro of Russia, who is the common enemy of the two states with Karl the king of Sweden, was the trigger of diplomatic relations intensifying in this century and two main elements. In fact, as a fruit of the relations formed in the Russia factor in the 18th century, except for the trade treaty signed in 1737, such as the 1739 Treaty of Alliance and the 1789 Treaty of Beykoz Alliance signed treaties representing the firsts in Ottoman history. However, these initiatives did not benefit militarily except for the 1789 Beykoz Alliance Treaty. After the defeat of Sweden, which opened a new front for the Ottoman-Russian war on occasion of the Treaty of 1789, the Ottoman Empire approached to Prussia, who had been trying to pull the Ottoman government since the 1750s, and signed a new alliance agreement with him.Key Words: Ottoman, Sweden, Russia, XII. Karl (Charles XII), Diplomacy