İmam Birgivî Mehmed B. pîr Ali (929-981/1523-1573) ve Kifâyetü`l-Mübtedî adlı eseri (İnceleme-tahkîk)

Abstract

Bu çalışmada İmam Birgivî'nin telif etmiş olduğu Kifâyetü'l-mübtedî isimli sarf eseri tahkik edilip incelenmiştir. Giriş, üç ana bölüm ve sonuçtan oluşan çalışmanın ilk bölümünde Birgivî'nin hayatı incelenmiş; onun ilim ve ameli birleştiren takva sahibi, zahit bir kişiliğe sahip olduğu görülmüştür. Ancak onun bu zahit kişiliğinin asla haksızlığa karşı sessiz kalmasına yol açmadığı, bilakis hakkı ikame etmek için bir ömür gayret sarf ettiği görülmüştür. Birinci bölümde ayrıca, eserleri ve bunların ilim dünyasında meydana getirdiği yankıları ele alınmıştır. İkinci bölümde ise Kifâyetü'l-mübtedî isimli eseri incelenmiştir. Birgivî'nin çok çeşitli ilim dallarında eser vermiş velut bir âlim olduğu görülmüştür. Ayrıca yazdığı eserler, tarihin tozlu sayfaları arasında kaybolmamış; her devirde hem ilim ehlinin dikkatini çekmiş hem de avamın başucu kitaplarından olmuştur. Bunun en bariz göstergelerinden biri eserlerinin yazma ve basma nüshalarının çokluğu, bir diğeri ise eserlerine yazılan şerhlerin çokluğudur. İkinci bölümde ayrıca Kifâye'nin nüshalarının ve şerhlerinin ayrıntılı bir taraması da yapıldıktan sonra eserin geniş bir şekilde incelemesi yapılmıştır. Eser, başka bazı sarf eserleri ile de mukayese edilerek değerlendirilmiştir. Eserin, emsallerinden daha tertipli, daha anlaşılır ve daha kapsamlı olduğu tespit edilmiştir. Üçüncü ve son bölümde eserin tahkikli metni yer almıştır.

In the thesis, we have examined and criticized editions of the work of Kifayat al-mubtadi, which Imam Birgivi has written in Arabic language morphology. The thesis consists of introduction, three main chapters and conclusions. In the first part of the thesis we have studied Birgivi's life and we found that he has an ascetic and courageous personality. He never be silent against injustice and he tried hard to replace the right. And we discussed his works and their repercussions in the scientific world. In the chapter, we examined his works in general; and in the second part we studied his work Kifayat al-mubtadi. So, we saw that Birgivi is a wise scholar who produced many works in a wide range of scientific branches in his life. Besides, the works he wrote did not disappear among the dusty pages of history. There are lots of writing and printing copies of his works and there are lots of commentaries written in his works. After a detailed review of the copies of Kifayat and its commentaries in the second chapter, we made a broad study of the work in the chapter. We evaluated the work by comparing it with some other works in Arabic language morphology. We found that Kifayat is more organized, more comprehensible and more comprehensive than its peers. In the third and last chapter, we put forth the critical edition of the Kifayat al-mubtadi.