Tarihi taş yapılarda cephe temizliği: Bursa Hisar bölgesi üzerine bir araştırma

Abstract

Tarihi yapıların bakım ve onarım çalışmalarının yapılması, koruma ilkelerine bağlı gelişir ve uygulanır. Hasarların tespiti ve belgelenmesi sonrası, çeşitli analizler doğrultusunda koruma önerileri getirilir. Her yapının bulunduğu ortamdan kaynaklı kendine özgü hasarları vardır. Tarihi yapılarda meydana gelen cephe kirlilikleri de, onların özgün değerleri ile korunması açısından, müdahale edilmesi gereken bir konudur. Hasarın ve bozulmanın nedeni ve özelliği belirlendikten sonra, tercih edilebilecek müdahale yöntemi ve bu yöntemin/yöntemlerin nasıl uygulanabileceği koruma çalışmaları içinde yer alır. Tarihi yapılar özelinde gerçekleştirilecek cephe temizliği kapsamlı çalışmalar içerir. Uzmanlık gerektiren bu kapsamlı aşamalar; kirliliğin tespiti-belgelenmesi, kirin oluşum nedenlerinin araştırılması ve bu nedenlere bağlı türünün belirlenmesi, kiri ortadan kaldıracak cephe temizleme yönteminin uygulanması ve tekrar oluşmasını önleyecek gerekli önlemlerin alınmasıdır. Bu çalışmalar bilimsel düzeyde ve özellikle restorasyon ve konservasyon laboratuvar raporları doğrultusunda ele alınır. Çünkü her bir tarihi yapıya özgü olarak hazırlanan konservasyon raporları ile desteklenecek konservasyon uygulamaları, yüzey temizliğinin daha güvenilir ve koruma ilkelerine uygun gerçekleştrilmesini sağlar.Bu bağlamda tez çalışmasının konusu, taş yapı malzemesi özelinde, tarihi taş yapılarda cephe temizleme yöntemlerinin araştırılmasıdır. Diğer yandan, Bursa'nın en eski nüvesini oluşturan Hisar bölgesindeki tarihi anıtsal taş yapılarda bu yöntemleri örneklendirmektir. Yapıların mevcut durumlarına bağlı dış cephe kirliliklerinin tekrar araştırılması ve koruma önerilerinin getirilmesi üzerinedir. Çalışmada, restorasyonu yapılmış taş yapılar seçilmiş; yapıların rölöve raporlarında tespit edilen kir oluşumları ile restorasyon raporlarında önerilen cephe temizleme yöntemleri, restorasyon ve konservasyon laboratuvar raporları rehberliğinde ele alınmıştır. Yapılan incelemeler ve gözlemlerde temizlik uygulamaları için getirilen önerilerin genellikle bilimsel bir çalışmanın ürünü olmadığı, konunun öneminin alt yapısı eksik-ezber ifadeler ile geçiştirildiği söylenebilir. Bu nedenle, araştırmanın sonraki uygulamalara özendirici olması açısından; ayrıca, bölgede cephe kirliliği gözlemlenen tarihi taş yapılar tespit edilmiş, cephe temizleme uygulamalarının seçim kriterleri ile birlikte hangi bilimsel yöntemlerle ele alınması gerektiği açıklanmıştır.

Maintenance and renovation of historical buildings develops and are applied depending on the conservation principles. After determining and documenting of damages, conservation proposals are brought in the direction of various analysises. Each historical building has its own unique damages by its environments. Also facade pollutions on historical buildings must be removed from facade because of their original values. Determining reasons and characteristics of damages and pollutions, interfere method/methods options and their application methods are part of conservation study. Cleaning facade on the historical buildings consist of comprehensive series of analysis. These are determining and be documented pollution, reasons of pollution, identifying the type of pollution, cleaning methods that removed pollution from façade and preventing pollution reoccurrences. These processes require expertness. Processes of cleaning facade are applied in the direction of scientific method and restoration and conservation laboratory tests. Because, the conservation tests which prepared for each historical buildings as a unique provide more reliable facade cleaning pursuant to conservation principles.In this context, subject of thesis study specific to stone building material is exploring methods of facade cleaning on historical buildings. Another study is exemplification the facade cleaning methods on historical stone buildings in Bursa's earliest district Hisar. The historical stone buildings which has dirty facade have been detected and conservation proposals were indicated. In this study, restored buildings have been chosen; the determinated facade pollutions in survey reports and proposed facade cleaning methods in restoration reports were analyzed under the guidance of restoration and conservation laboratory tests. In analyses, facade cleaning proposals are not usually product of scientific studies. The importance of cleaning facade is underestimated with imperfect and memorizing knowledges. Therefore, for incentive effects, stone buildings with facade pollution have been defined, and it has been explained that facade cleaning methods should be determined according to the scientific methods.