Şahabettin Süleyman`ın Târih-i Edebiyât-ı Osmâniye adlı eserinin metin ve incelemesi

Abstract

Şuara tezkireleri Klasik Türk edebiyatının birinci derecede kaynakları arasında yer almaktadır. Divan şairlerinin tanıtıldığı tezkireler, tezkirecilik geleneğinin son bulmasıyla yerini edebiyat tarihçiliğine bırakmıştır. Edebiyat tarihi ise bir edebiyatın doğuşundan başlayarak geçirdiği bütün gelişmeleri, bu gelişmelerin safhalarını, bütün bunların sebeplerini ve sonuçlarını inceleyen bir bilim dalıdır. Edebiyat tarihçiliği de bir milletin kültür tarihinin bütün yönleriyle incelenmesinde en önemli ilmî disiplinlerden birisidir.Bu çalışmamızda Şahabettin Süleyman'ın hayatı ve sanatı, tezkirecilik ile edebiyat tarihçiliği arasındaki geçişi ve farklılığı, ?Târih-i Edebiyât-ı Osmâniye? adlı eserin Latin alfabesine aktarımı ve incelemesi üzerinde durduk.Şahabettin Süleyman'ın ilk ilmi eseri olan ve 1910'da idadiler için ders kitabı olarak yayımlanan ?Târih-i Edebiyât-ı Osmâniye?, gerek yazıldığı dönem ve gerekse de daha önceki dönemlere ait edebiyatımız hakkında bilgiler içermektedir. Metot ve anlatım bakımından tezkireciliğin izlerini taşıyan bu edebiyat tarihi çalışmasında, tasnif sistemi bakımından belli bir esasa uyulmamış, edebi türlere göre bir tasnife de gidilmemiştir. Ayrıca bir çok isme de yer verilmemiş olduğu görülen bu eserin sonunda bir bibliyografya da yoktur. Bu sebeplerle eserin tam anlamıyla bir edebiyat tarihi olduğunu söyleyemeyiz. Ancak yazıldığı dönem göz önüne alındığında eseri bir edebiyat tarihi olarak nitelendirebiliriz.Çalışmamız beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, üzerinde inceleme yaptığımız eserin yazarı, Şahabettin Süleyman'ın hayatı, edebi anlayışı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde tezkire kavramı, tezkireler ve tezkireciliğimiz hakkında bilgi verilmiş ve tezkireciliğimizin başlangıcı, gelişim süreci ve bu türün örnekleri ele alınmıştır. Burada ayrıca tezkirelerin yüzyıllara göre listesi de yer almaktadır. Üçüncü bölümde, edebiyat tarihi kavramı, edebiyat tarihinde usûl ve edebiyat tarihçiliğimiz hakkında inceleme yapıldıktan sonra kronolojik olarak edebiyat tarihlerimiz sıralanmıştır. Ayrıca bu kavramların genel hatlarıyla incelendiği bölümde, tezkirecilik anlayışı ile edebiyat tarihçiliğinin mukayese edilmesi sağlanmaya çalışıldı.Çalışmamızın dördüncü bölümünde ise Târih-i Edebiyât-ı Osmâniye'nin incelemesi yer almaktadır. İnceleme sonucunda eserin bir giriş ile üç bölümden oluştuğu, eserde müstakil bir bölüm olduğu halde Muallim Naci, Nabızade Nâzım ve İsmail Sefa'nın bulunduğu ?Fetret-i Edebiye?nin bir edebi devir olarak görülmediği ve toplamda yetmiş bir şairin işlendiği saptanmıştır. Yine bu bölümde eserin tasnif sisteminden, bölümlerinde nelerin anlatıldığı gibi konulardan da bahsedilmiştir. Son bölümde ise Târih-i Edebiyât-ı Osmâniye'nin çeviri yazısı (transkripsiyonu) bulunmaktadır. Ayrıca çalışmamızdan faydalanmayı kolaylaştırmak açısından hem bütün olarak tezin hem de Târih-i Edebiyât-ı Osmâniye'nin çeviri yazısının dizini (şahıs ve eser adları) yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Şahabettin Süleyman, Tezkire, Edebiyat Tarihi, Tarih-i Edebiyâtı-ı Osmâniye.

The collection biographies of poets take part in the primary sources of Turkish Classical Literature. The collection of biographies, which introduces Ottoman poets, replaced with literature historiographer with the end of the collecion of biographies tradition. Besides, history of literature is a discipline which analyses all of the developments, and the phases of these developments, of literature beginning from its birth with the reasons and the results of all those things. The literature historiography is one of the important disciplines in the point of studying the cultural history of a nation in all its aspects.In this study, we focused upon the transition and the difference between the collection of biographies and literature historiography, also studying and translating Şahabettin Süleyman?s ?Literary History of Ottoman? into Latin alphabet.?Literary History of Ottoman?, which has been written as the course book for the high schools in 1910 and it is the first scientific work of Şahabettin Süleyman, includes informations about both the period in which it was written and earlier periods. This literary history work, which bears the marks of the collection of biographies from the point of narrative technique and method, a certain principle is not followed in the point of classification and no classification has been performed in accordance with the literary genres. In addition, in this work, which does not have a bibliography, many of the literary figures are not mentioned. Therefore, that work can?t be considered as a work of history of literature. However, it can be charachterised as a work of history of literature by taking into consideration the period in which it was written.Our study comprises five chapters. In the first chapter some information are given about the life, literary style and the works of Şahabettin Süleyman. Next, In the second chapter,the information is given about the term of collection of biography and the collection of biographies and the beginning and improvement phase are studied with certain examples. In the third chapter, after we have studied the term of literary history, the system in literary history and literary historiography, our literary dates are ranked chronologically. Moreover, while we try to analyse these terms in general terms the understanding of collection of biographies and the literature historiography are tried to be compared in this chapter.The fourth chapter of our study includes the analysis of ?Literary History of Ottoman?. As a result of the study it has been confirmed that the work comprises an introduction and three chapters, although it is a private chapter in the work ?The Period of Literary Interregnum?, which includes Muallim Naci, Nabızade Nâzım and İsmail Sefa, is not regarded as a literary period and totally seventy-one poet is referred in the work. Also, in this chapter, the classification system and the subjects of the chapters are mentioned, too. The last chapter includes the transcription of ?Literary History of Ottoman?. Besides, to enable utilizing our work, the indexs of both the whole thesis and ?Literary History of Ottoman? have been performed.Key Words: Şahabettin Süleyman, The collection of biographies, Literary History, Literary History of Ottoman.