Feshane-i âmire

Abstract

Çağın getirdiği gerekler üzerine 19. Yüzyıl Osmanlı sanayileşmesinde bir dönüm noktası olmuştur. Bunların örneklerinden biri de Feshane-i Âmire'dir. Fes, başlangıçta Tunus, Avusturya ve Fransa'dan ithal ediliyordu. Maliyeti artınca Mukâtaat Hazinesi'nden tahsis edi¬len 1. 5 milyon kuruş ile 1833'te Kadırga'daki Cündî Meydanı'nda bulunan Hazîne-i Hassa'ya ait bir binada fes üreti¬mine başlanmıştır. Feslerin yıkanma iş¬lemlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla da İz¬mit'te bir dinkhâne kurulmuştur. Fabrika, talep ve üretimin artması üzerine 1839'de Eyüp'te Defterdar koyunda Himetullah Sultan Sarayı'nda (Sultan III. Selim'in kız kardeşi Hatice Sultan sarayı) Feriye kısmına taşınarak burada fes imalatına devam edilmiştir. Tunus'tan getirilen fes ustaları sayesinde Feshane'nin temelleri atılmış oldu. Feshane yapı olarak türünün ilk prefabrik çelik konstrüksiyon tekstil fabrikasıdır. Feshane-i Âmire'ye gelecek olan alet-edevat için bir komisyon kurulmuş, Feshane-i Âmire'nin makine ihtiyacı için Belçika, Londra'dan üç adet lokomobil ve makine ile kazan ithal edilmiştir. Fabrikanın hammaddesini yapağı ve ipek oluşturmuştur. İspanya ve Macaristan gibi yerlerden koyunlar getirtilmiştir. Yapağı olarak İspanya cins koyunların yapağısından faydalanılmıştır. Yapağı Filibe, Hayrabolu, Bağdat, Yanya, Tunus gibi yerlerden ve Anadolu'da Edirne ve Aydın vilayetlerinden tedarik edilmiştir. Feshane'nin diğer hammaddesini oluşturan pernokoki adlı boya da Yanya'dan mubayaa olunmuştur. İlk zamanlarda Avrupa'dan ithal olarak gelen fesler ile birlikte Osmanlı toprağında ve atölyelerde üretilen feslerin miktarındaki yığılma olmuş, Osmanlı pazarları fes istilasına uğramıştır. Bu durum Avrupa ve Osmanlı mamul rekabetini doğurmuş, bu rekabete Feshane uzun süre dayanmaya çalışmıştır.Anahtar Kelimeler: Feshane-i Âmire, Yapağı, Pernokoki, Lokomobil, Eyüp

Over the needs brought by Era?s, 19. century had been a turning point at Ottoman Empire industrialization. One of the example of these is Fezhane-i Âmire. At first; Fez was being imported from are Tunisian, Austria and France. The increase of the cost, with 1.5 million (kuruş) which was allocated from Mukâtaat treasury fea producion had been started at a building belonging to Hazîne-i Hassa located at Cûndi arena in 1833. A dinkhane (factory) was founded in İzmit with the aim of fez?s realization of washing operations .With the incresation of demandings and productions, factory moved from Himetullah Sultan Palace (Sultan 3. Selim's sister Hatice Sultan palace) at Eyüp Defterdar Bay to Feriye section in 1839. Fez poduction continued here . By means of fez masters brought by Tunisian, Fezhane had been laid a foundation. As astructure, Fezhane is a first prefabricated steel construction textile factory f its kind. For an equipments which came to the Fezhane-i Âmire, a commission was found, for the machine needs of Fezhane-i Amire three piece lokomobil and machine and caldron was imported from Belgium, London. The raw material of the factory, wool and silk constitued. The sheep were brought from countries like Spain and Hungary. As a wool, It was used from Spain strains sheep?s wool. Wool was supplied from places like Hayrabolu, Baghdad, Yanya, Tunisian and Edirne and Aydın states at Anatolia. Colour called as pernokoki which constitue the other raw material of Fezhane was imported from Yanya. At first times, with the fez which came from Europe, fez amounts produced at Ottoman territory and workshops were accumulated. Ottoman bazaars were ridden by fez. This situation gave birth to Europe and Ottoman competition and Fezhane tried to stand on to this competition.Key Words: Fezhane-i Âmire, Wool, Pernokoki, Lokomobil, Eyüp.