Türk halk kültüründe çoban

Abstract

Tıpkı diğer toplumlarda olduğu gibi Türk toplumu da geçirdiği sosyal dönemler içerisinde çoban ve çobanlıkla içiçe olmuştur. Bu durum aslında Türk toplumunun yaşam şeklinden kaynaklanmaktadır. Atlı göçebe -göçebelikten kast yaylak ve kışlak arasında devirdayim şeklinde geçen yolculuk- bir yaşam şeklini benimsemiş olan Türkler bu yaşamın doğal bir sonucu olarak da hayvancılıkla uğraşmak durumunda kalmışlardır. Bu durum da onların aynı zamanda çobanlıkla da uğraşmalarına sebebiyet vermiştir. Kimileri koyunculuk yaparken kimileri de at çobanlığı yapmıştır. Bu nedenle kültürel anlamda çoban ve çobanlıkla ilgili birçok terim ve söz üretilmiş bunun yanında oldukça zengin bir folklorik alt yapı oluşturulmuştur. Halk takviminden ve halk hekimliğine veya dönemsel bayram ve eğlencelere kadar birçok pratiğin merkezine çoban yerleştirilmiştir.İnceleme sonucunda anlaşılmıştır ki çoban, günümüzde anlaşıldığı gibi yalnızca sürü ile ilgilenen, bu işten ekonomik çıkar elde eden insan değildir. O aynı zamanda Türk toplumunun İslamiyet öncesi inancının izlerini taşıyan ve bu günde bilmeden de olsa bu unsurları yaşatan bir kişiliktir. Ayrıca görülmüştür ki çobanlık, İslamiyetle birlikte de dini bir özellik kazanmıştır.Anahtar Kelimeler: Çoban, Çoban Ritüelleri, Halk Takvimi, Halk Hekimliği.

As other societies, Turkish society has always been integrated with shepherd and that occupation. This stems from the life style of Turkish society. Turks who have adapted the equestrian nomadic- travelling between summer plains and winter settlements- life style, also had to deal with animal husbandry as a natural result of this. This also caused them to become shepherds. Some of them herd sheep, and some of them herd horses. Therefore, many concepts and sayings about shepherds were produced, also establishing a very rich infrastructure in folkloric terms. Shepherd was put in the center of many practices such as public calendars, public medic and periodic feasts and entertainments.The research indicated that shepherd is not only a person who handles the herd and receives an economic benefit for this. Shepherd is also someone who carries the pre-Islamic belief of the Turkish society, who keeps those features alive today, even without purpose. Also, it was seen that being a shepherd has gained a religious feature by Islam.Keywords: Shepherd, Shepherd Rituals, Public Calendar, Public Medic.