Türkiye ekonomisinde 1980 sonrası dönemde maliye politikalarındaki dönüşüm: Gelirler ve harcamalar bağlamında bir analiz

Abstract

1929 yılında Büyük Buhran olarak nitelendirilen ekonomik kriz, klasik liberal anlayışa bağlı olarak yürütülen politikaların geçerli olmadığını ortaya koymuştur. Krizden önceki yıllarda hakim olan klasik görüş devletin ekonomi üzerindeki etkilerini sınırlandırmış, para politikası ve liberal politikalar üzerine yoğunlaşmıştı. Ancak krizin patlak vermesi sonucu önemini kaybeden klasik görüş, yerini Keynes ile ortaya çıkan ve tüm dünyada yaygınlaşan maliye politikasına bırakmıştır. Türkiye'de maliye politikası, İkinci Dünya Savaşı'ndan önceki yılları kapsayan devletçilik döneminde bütçe politikası olarak uygulanmış ve sonraki yıllarda meydana gelen savaş harcamaları bütçe gelir ve gider dengesini bozmuştur. Planlı kalkınma döneminde maliye politikalarına önem verilmiş ancak dönemin siyasi istikrarsızlığı ve maliye politikalarının hükümet politikaları olarak kullanılması sonucu kamu harcamaları artmış ve kamu gelirleri sınırlı kalmıştır. 1980 sonrası dönemde uygulanan maliye politikası kısmen başarılı olmuş ancak bütçe gelir ve giderlerinde yaşanan sorunlar ekonomik istikrarsızlığa ve dolayısıyla krizlere neden olmuştur. Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinden sonra uygulanmaya başlanan Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı ve kamu maliyesinde gerçekleştirilen yapısal reformlar açık bir şekilde mali disiplin eksikliğini ortaya çıkarmıştır. Türkiye mali sisteminde yapısal dönüşümlerin ve mali reformların gerçekleştirilmesiyle kamu gelir ve giderleri daha şeffaf ve daha kontrol edilebilir bir sisteme kavuşmuştur. Türkiye'de Kamu maliyesinde yaşanan gelişmeler maliye politikasının uygulanma alanını kolaylaştırmış ve maliye politikasının mali disiplin çerçevesinde uygulanmasıyla makroekonomik hedeflere ulaşma imkânını arttırmıştır.Anahtar Kelimeler: Maliye Politikası, Kamu Harcamaları, Kamu Gelirleri, Bütçe Dengesi, Türkiye Ekonomisi, Mali Disiplin, Kamu Maliyesi.

The economic crisis in 1929, referred to as the Great Depression, made it clear that the policies conducted based on classical liberal understanding are not effective. The prevailing classical view during the years before the crises had restricted the state's influence on economy and had focused on fiscal policy and liberal policies. However, the classical view, which had lost its importance as a result of the outbreak of the crisis, left its place to the fiscal policy which emerged with Keynes and became widespread throughout the world. The fiscal policy in Turkey was applied as a budgetary policy during the statism period, which covered the period before the World War 2, and the war expenditures in the subsequent years impaired the balance of income and expenditures in the budget. During the planned development period, importance was attached to fiscal policies, but the instability of the period and because of the fact that fiscal policies were used as government policies, public expenditures increased and public revenues were limited. The fiscal policy applied during the period after 1980 partly succeeded, but the problems faced in the budget revenues and expenditures led to instability and thereby crises. The transition to the strong economy program, which started to be applied after the November 2000 and February 2001 crisis, and the structural reforms implemented in the fiscal policy clearly ascertained the lack of fiscal discipline. With the implementation of structural transitions in its fiscal system and that of fiscal reforms, Turkey obtained a system, in which public revenues and expenditures are more transparent and more manageable. The developments in Turkish public finance facilitated the application area of the fiscal policy and with the application of fiscal policy in fiscal discipline, the possibility to achieve the macroeconomic targets is increased.Key Words: Fiscal Policy, Public Expenditures, Public Revenues, The Balance of Budget, Turkish Economy, Fiscal Discipline, Public Finance.