Kars yöresinde yetiştirilen kazların iskelet sisteminin komparativ, morfometrik ve makroanatomik olarak incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada Kars yöresinde yetiştirilen kazların iskelet sisteminin komparativ, morfometrik ve makroanatomik olarak incelenmesi amaçlandı. Ortalama 3,92 ± 0,21 kg ağırlığında 10 adet erkek kaz ve 3,25 ± 0,15 kg ağırlığında 10 adet dişi kaz kadavrası kemikleri için; 1 adet dişi ve 1 adet erkek kaz lateks uygulaması için; 1 adet dişi ve 1 adet erkek kaz takilon uygulaması için olmak üzere toplam 24 adet kaz kadavrası kullanıldı. Dişi ve erkek kazların kasları diseke edilerek kaynatıldıktan sonra, tüm vücut kemiklerinden Driesch (1976)'e göre ölçümler alındı. Elde edilen tüm ölçümlerin ortalama ve standart sapma değerleri SPSS (20.0 version) paket programında cinsiyet bazında incelenerek, ilgili kemiklere ait istatistiki veriler ortaya konuldu. Lateks ve takilon uygulamalarıyla da pneumatize kemikleri tespit etmek hedeflendi. Kazlarda 17 adet vertebra cervicalis specialis bulunduğu tespit edildi. Vertebra cervicalis specialis'ler üzerinden alınan en büyük cranial genişlik dişi ve erkek kazlarda C17'de iken, en büyük caudal genişlik C13'te belirlendi. Cranial genişliğin dişi ve erkeklerde C17'ye kadar giderek arttığı tespit edildi. Bu ölçümler sonucunda; dişi ve erkek kazlarda cranial genişliğin caudal genişlikten uzun olduğu kanısına varıldı. Vertebra cervicalis specialis kemik uzunluğunun dişi ve erkeklerde en kısa C17; dişi kazlarda en uzun C9'da, erkek kazlarda en uzun C10'da olduğu tespit edildi. Vertebra cervicalis specialis kemik genişliği dişi ve erkek kazlarda en uzun C17'de, en kısa C3'de ölçüldü. Kazlarda belirgin bir tuberculum ventrale'nin bulunduğu saptandı. Vertebra thoracica sayısı 10 adet olarak belirlendi. Notarium'un 3.-6. vertebra thoracica'lar arasında şekillendiği görüldü. 15 adet vertebra synsacralis bulunduğu belirlendi. 10 adet vertebra caudalis'in bulunduğu saptandı. Son 3 vertebra caudalis'in birleşmesiyle pygostylus'un oluştuğu belirlendi. Dişi ve erkek kazlarda 10 çift costa bulunduğu tespit edildi. İlk costa ve son üç costa'da proc. uncinatus görülmedi. Ortalama sternum uzunluğu dişi kazlarda 138,45 ± 1,61 mm iken; erkek kazlarda 148,53 ± 1,19 mm olarak ölçüldü. Scapula uzunluğu dişi kazlarda 107,31 ± 1,05 mm; erkek kazlarda 116,63 ± 0,65 mm olarak belirlendi. Dişi kazlarda os coracoideum'un boyu 78,5 ± 0,6 mm iken; erkek kazlarda 87 ± 0,8 mm olarak saptandı. Clavicula uzunluğunun dişi kazlarda 66,90 ± 0,71 mm, erkek kazlarda 73,39 ± 0,59 mm olduğu ve her iki clavicula'nın belirgin bir kavislenme ile furcula'yı şekillendirdiği belirlendi. Dişi kazlarda humerus uzunluğu 175,02 ± 1,59 mm iken; erkeklerde 191,28 ± 1,44 mm olarak ölçüldü. Ortalama ulna boyu dişi kazlarda 162,60 ± 1,26 mm iken; erkek kazlarda 178,84 ± 0,83 mm olarak tespit edildi. Papilla remigalis'ler belirgin bir şekilde görüldü. Ortalama radius uzunluğu dişi kazlarda 154,20 ± 1,63 mm; erkek kazlarda 169,75 ± 1,31 mm olarak ölçüldü. Ulna'nın radius'tan uzun ve kalın olduğu tespit edildi. Os carpi radiale'nin dolgunca bir üçgen şeklinde, os carpi ulnare'nin pipo şeklinde olduğu saptandı. Carpometacarpus'un boyu dişi kazlarda 94,57 ± 0,75 mm; erkek kazlarda 100,95 ± 1,03 mm olarak belirlendi. Dişi kazlarda pelvis uzunluğu 154,27 ± 1,81 mm; erkek kazlarda 169,91 ± 1,68 mm olarak ölçüldü. Femur uzunluğu dişi kazlarda 86,85 ± 0,98 mm iken; erkek kazlarda 93,87 ± 1,12 mm olarak tespit edildi. Patella'nın erkek ve dişi kazlarda üçgen şeklinde olduğu görüldü. Tibiotarsus'un femur'dan yaklaşık 2 kat uzun olduğu belirlendi. Tibiotarsus uzunluğu dişi kazlarda 160,94 ± 1,88 mm iken; erkeklerde 174,20 ± 1,28 mm olarak saptandı. Fibula'nın, tibia'nın uzunluğunun distal ¾'üne kadar uzadığı ve uzunluğu boyunca proximal ve distal olmak üzere iki tane spatium interosseum'a sahip olduğu görüldü. Kazlarda tek olan tarsometatarsus'un os metatarsale II, os metatarsale III (asıl) ve os metatarsale IV'ün kaynaşmasıyla biçimlendiği belirlendi. Tarsometatarsus uzunluğu dişi kazlarda 93,15 ± 1,19 mm iken; erkek kazlarda 101,64 ± 0,88 mm olarak ölçüldü. Ayakta birinci parmakta iki, ikinci parmakta üç, üçüncü parmakta dört ve dördüncü parmakta beş adet phalanx bulunduğu belirlendi. Kafanın en büyük uzunluğu dişi kazlarda 133,34 ± 1,60 mm iken; erkek kazlarda 144,07 ± 0,82 mm olarak saptandı. Mandibula uzunluğu dişi kazlarda 116,28 ± 0,99 mm, erkek kazlarda 127,48 ± 1,25 mm olarak ölçüldü. Kazlarda symphysis mandibulae uzunluğunun, toplam corpus mandibulae uzunluğunun 1/7'si kadar olduğu görüldü.Sonuç olarak sunulan çalışmada erişkin kazların tüm vücut kemiklerine ait morfolojik ve morfometrik değerler belirlenerek, bu alandaki bilgi eksikliğinin giderilmesine katkıda bulunuldu. Elde edilen bulguların; bilimsel araştırmalarda, seksüel dimorfizm değerlendirmelerinde, zooarkeolojik çalışmalarda ve kanatlı hayvanlar üzerinde yapılacak operasyonlarda katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

In this study, it was aimed to investigate the skeletal system of geese in Kars region in terms of comparative, Morphometric and Macroanatomic. A total of 24 goose cadavers were used for bones of 10 male goose cadavers weighing about 3.92 ± 0.21 kg and 10 female goose cadavers weighing about 3.25 ± 0.15 kg; 1 female and 1 male latex application; 1 female goose and 1 male goose takilon application. After the muscles of male and female geese were dissected and boiled and all the body bones were measured according to Driesch (1976). The mean and standard deviation values of all measurements were analyzed in the SPSS (20.0 version) package program and the data of the bones were determined. It was aimed to detect pneumatized bones with latex and takilon applications. It was determined that there were 17 vertebra cervicalis specialis. While the largest cranial width taken over the cervical vertebrae was C17 in male and female geese; the largest caudal width was determined as C13 in female and male geese. As a result of these measurements, it was concluded that the cranial width is longer than the caudal width in female and male geese. Cervical vertebra bone length was the longest C9, the shortest C17 in female geese; the shortest C17, the longest C10 in male geese. Cervical vertebral bone width was measured as the longest C17 shortest C3 in female geese; the longest C17 the shortest C3 in male geese. There was a prominent tuberculum ventrale in the geese. The number of vertebra thoracica was 10. It was seen that notarium was shaped between 3rd-6th thoracal vertebrae. It was determined that there were 15 vertebra synsacralis. 10 caudal vertebrae were detected. It was determined that pygostylus was formed by the combination of the last 3 caudal vertebrae. 10 pairs of costa were found in female and male geese. Proc. uncinatus was not seen in the first and the last three costa. While the mean sternum length was 138.45 ± 1.61 mm in female geese; it was measured as 148.53 ± 1.19 mm in male geese. Scapula length was 107.31 ± 1.05 mm in female geese; it was 116.63 ± 0.65 mm in male geese. While the length of the os coracoideum was 78.5 ± 0.6 mm in female geese; it was detected as 87 ± 0.8 mm in male geese. The clavicula length was 66.90 ± 0.71 mm in female geese and it was 73.39 ± 0.59 mm in male geese and it was determined that both clavicula shaped furcula with a distinct curvature. While the length of the humerus in female geese was 175.02 ± 1.59 mm; it was measured as 191.28 ± 1.44 mm in male ones. While the mean ulna height was 162.60 ± 1.26 mm in female geese; it was determined as 178.84 ± 0.83 mm in male geese. Papillae remigalis were seen prominently. The mean radius length was measured as 154.20 ± 1.63 mm in female geese, it was 169.75 ± 1.31 mm in male geese. Ulna was found to be longer and thicker than the radius. It was detected that os carpi radiale was in a triangular shape, os carpi ulnare was in the form of a pipe. It was determined that the height of carpometacarpus was 94.57 ± 0.75 mm in female geese; 100.95 ± 1.03 mm was in male geese. Pelvis length was measured as 154.27 ± 1.81 mm in female geese; it was 169.91 ± 1.68 mm in male geese. While femur length was detected as 86.85 ± 0.98 mm in female geese; it was 93.87 ± 1.12 mm in male geese. It was seen that patella was triangular in male and female geese. It was determined that tibiotarsus was approximately 2 times longer than femur. While tibiotarsus length was 160.94 ± 1.88 mm in female geese; it was 174.20 ± 1.28 mm in male ones. It was observed that the fibula was extended to the distal ¾ length of the tibia and had two interosseal space, proximal and distal along its length. It was determined that tarsometatarsus, which was the only one in geese, was formed by the fusion of os metatarsale II, os metatarsale III (principal) and os metatarsale IV. While the tarsometatarsus length was 93.15 ± 1.19 mm in female geese; it was measured as 101.64 ± 0.88 mm in male geese. There were two phalanx on the first finger, three on the second finger, four on the third finger and five on the fourth finger. The maximum length of the head was 133.34 ± 1.60 mm in female geese; it was found 144.07 ± 0.82 mm in male geese. The length of the mandible was 116.28 ± 0.99 mm in female geese, it was measured as 127.48 ± 1.25 mm in male geese. It was seen that symphysis mandibulae length in geese was 1/7 of the total mandible length.As a result, in this study, morphometric and morphologic values of all body bones of adult geese were determined and contributed to the elimination of the information in this area. It is thought that obtained findings will contribute in scientific research, evaluations of sexual dimorphism, zooarchaeological studies and operations on poultry animals.