Artvin orijinli kestane (Castanea sativa), meşe (Quercus petrea) ve sarıçam (Pinus sylvestris) türleri ile Ankara orijinli karaçam (Pinus nigra) ve sarıçam (Pinus sylvestris) türlerin ölü örtü ayrışma oranları üzerinde kimyasal bileşenlerinin ve iklim özelliklerinin etkisi

Abstract

Bu çalışmada, kestane, meşe, sarıcam ve karaçam türlerinin ölü örtülerinin ayrışma oranları üzerinde kimyasal yapılarının ve iklim faktörlerinin etkisi araştırılmıştır. Hazırlanan ölü örtü poşetlerine konulan örnekler Artvin ve Ankara da aynı bakıya (kuzey bakı) ve yaklaşık olarak aynı yükseltiye (Artvin de 1200 m, Ankara da 1400 m) bırakılmıştır. Türlerin ayrışma oranları karşılaştırıldığında, her iki ortamda da kestane türü en hızlı ayrışmayı gösterirken, bunu sırasıyla meşe, sarıçam ve karaçam izlemiştir. Türlerin aynı ortamdaki ayrışma farklılıklarını açıklayan en önemli faktör, türlerin başlangıçta içerdikleri lignin miktarı olmuştur (R2=0.98). En az lignin miktarına sahip olan kestane türü (%21) en yüksek ayrışmayı gösterirken, en fazla lignin miktarına sahip olan karaçam (%35) ise en düşük ayrışmayı göstermiştir. Diğer türler ise içerdikleri lignin miktarlarına göre bu iki tür arasında ayrışma göstermiştir. Farklı iki ortamda ayrışan türlerin, ayrışma oranları arasındaki farklılıklar ise türe göre değişiklik göstermiştir. Kestane ve meşe türleri daha sıcak ve daha yağışlı olan Artvin ortamında daha hızlı ayrışırken, karaçam türü daha soğuk ve daha az yağışlı olan Ankara ortamında daha hızlı ayrışmıştır. Sarıçam türü ise her iki ortamda da aynı oranlarda ayrışma göstermiştir. Bütün sonuçlar değerlendirildiğinde, çalışılan türlerin ölü örtülerinin aynı ortamdaki ayrışmaları üzerinde içerdikleri kimyasal yapılarının (özellikle lignin miktarlarının) etkisi önem kazanırken, farklı iklim özellikleri gösteren ortamlardaki ayrışmalarında ise, tür ve türün kendi yetiştiği çevre özelliklerinin (özellikle mikroorganizma ve toprak hayvancıklarının çeşidi, mevcudiyeti ve aktifliği ve bunları etkileyen toprak sıcaklığı ve toprak nem miktarı) daha etkili olduğu sonucuna varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Ölü örtü ayrışması, ölü örtü kimyasal bileşenleri, besin elementleri, lignin, Artvin, Ankara, Castenea sativa, Quercus petrea, Pinus sylvestris, Pinus nigra

Effects of initial litter quality variables and climate factors on litter decomposition rates of chestnut, oak, Scots pine and black pine were studied. Litter bags with less than 1-mm mesh size were placed on north aspect and approximately the same altitude in Ankara and in Artvin (1400 m and 1200 m respectively). In each site, chestnut had highest decay rate, followed by oak, Scots pine and black pine. Differences in decomposition rates between tree species under the same climate significantly correlated with initial lignin concentration (R2 = 0.98). Chestnut leaves with lowest lignin concentration (21%) showed highest mass losses while black pine with highest lignin concentration (35%) showed lowest mass losses. Under different climates, differences in mass losses showed variation according to tree species. Chestnut and oak leaves showed higher mass losses in Artvin in which temperature and rainfall were higher than in Ankara, whereas black pine had higher mass losses in Ankara. However, there was no significant difference in mass losses of Scots pine litters between two environments. All results indicate that under the same environments initiall litter quality variables (especially lignin) can strongly influence litter decomposition rates. However, under different environmental conditions, litter decomposition rates show variations according to tree species and environmental conditions (especially the nature and abundance of micro- and macro-organisms and soil temperature, soil moisture) in which litter decomposition take place.Key Words: Litter decomposition, litter quality, nutrients, lignin, Artvin, Ankara, Castenea sativa, Quercus petrea, Pinus sylvestris, Pinus nigra