Hile denetimi ve iç kontrol ilişkisi

Abstract

İşletmelerde hile işlemleri genellikle çok kolay yapılır. Çoğunlukla işletme sahipleri çalışanlarına güvenirler ve bu nedenle çalışanlarına işletmenin varlıklarına ve verilerine sınırsız erişim izni verirler. İşletme sahipleri hile yapma fırsatını çalışanlarına amaç öyle olmasa da kendi elleriyle verirler. Oysaki fırsat yoksa hile de yoktur, çalışanlara sorumluluk verilmeli, güvenilmeli, ama kontrol de elden bırakılmamalıdır. İşletme üst yöneticisinin, yönetim kurulunun ve hatta işletme çalışanlarının çok önem vermesi gereken belki de en önemli konulardan biri işletmelerde hile denetimidir. Özellikle Türkiye'de hile denetimi daha fazla önem arz etmektedir. Çünkü hileye maruz kalan işletmelerin çoğu aile şirketleridir veya tek bir işletme sahibi yönetimindedir. Genellikle işletme sahipleri zayıf ve yetersiz dolayısıyla da etkin olmayan iç kontrol yapıları için yatırım yapmaya yanaşmazlar. İşletme sahibi, yanında güvenilir kişi/kişiler seçer ve bu kişi/kişiler gereğinden fazla yetkilendirilir. Beyaz yakalı tabir edilen işletme çalışanı sayısı yetersiz olduğu için özellikle mali işler de bu kişi/kişilerin denetiminde ve yönetiminde olur. Yani gereğinden fazla güvenilen bu kişi/kişilerin eline, hilenin en önemli unsularından olan `fırsat` verilmiş olur. Hileli işlemlere açık olan bu durum, işletmelerin büyük zararlar etmesine hatta iflas etmelerine neden olur. İşletme sahipleri ancak farkına vardıkları zaman bu olumsuz süreci sonlandırıp, hile denetiminde etkin bir iç kontrol yapısı kurmak için yatırım yaparlar. Bir hastalığı tedavi etmede olumlu gelişme sağlamak için ilerlemeden teşhis koymanın önemi göz ardı edilemez. Burada işletme sahiplerinin hile denetimi konusunda dikkat etmesi gereken en önemli nokta, hile eylemi gerçekleşmeden yapılabilecek hileleri önceden tahmin etmek ve gereken önlemleri ivedilikle almaktır. İşletme sahipleri, işletmelerinde bir hile önleme yapısı kurmalıdır. Bunun için atacakları en önemli adım etkin bir iç kontrol yapısı kurmak olmalıdır. İşletme ve çevresinin büyük zararlar görmesine neden olabilecek olan bu önemli konu, tez çalışmasında ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu tez çalışmasında bilgi ve tecrübe yönünden her türlü desteklerini esirgemeyen, yaptıkları eleştiriler ve yönlendirmelerle bilimsel bir çalışmanın ortaya çıkmasını sağlayan danışmanım Sn. Prof. Dr. Hasan TÜREDİ hocama teşekkürlerimi borç bilirim.

Fraud operations can be performed quite easily within enterprises in general. Proprietors would mostly have confidence in their employees and hence provide unlimited access permission for the assets and data of the enterprise. Proprietors provide the opportunity to practice the deceit through their own hands for their employees even though this would not be the purpose. However, if the opportunity is not available, there would not be the deception, responsibility should be provided for the employees, they should be trusted but they should also be kept under control. One of the most important issues for which utmost emphasis should be placed by the top management, board of management of the enterprise and even by the employees is the supervision of the deception. Supervision of the deception has more of the importance especially in Turkey. That is because most of the enterprises which are faced with deception, are family companies or under management of a single proprietor. Proprietors are not inclined to invest for internal control mechanisms which are weak and insufficient and therefore which are insufficient. Proprietor usually selects trustworthy person or persons next to him or her and authorises these person or persons unduly. Since number of employees within the enterprise who are named as white collar employees are usually insufficient, especially the financial affairs would also be conducted under control and management of these person or persons. In other words, `opportunity` which is one of the most important elements of the deceit, would have been handed over to these person or persons who are entrusted unduly. This situation, which is open for the fraud practices, could cause for the enterprises to suffer damages in large scale even for the enterprises to go bankrupt. Proprietors tend to make investments to get through this negative times and to organise an effective internal control mechanism only when they realise the fraud practices. The importance of diagnosis can not be ignored in order to have positive development for treatment of an illness before it had progressed. The most important issue for which the proprietors should pay attention with regards to control of deceit here is to suspect the fraud practices that could be performed before the deception has taken place and to take the necessary precautions instantly. Proprietors should establish a deception prevention organisation within their enterprises. The most important step they should follow for this issue should be setting up of an effective internal control structure. This rather important issue, which could cause the enterprise and its peripherals to suffer damages in large scale, is approached in detail for the dissertation study. I owe my supervisor, Prof. Dr Hasan TÜREDİ, who has provided his full support with regards to his knowledge and experience and who has helped a scientific study to come forward through his comments and guidance he had provided, a debt of gratitude.