Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye`nin hukuki ve siyasi yetkileri (1838-1868)

Abstract

Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye, Tanzimat Dönemi'nin en öne çıkan kurumu olması sebebiyle oldukça önemli bir yere sahiptir. Tanzimat hareketi hem Osmanlı İmparatorluğu tarihi hem de günümüz Türkiye'sindeki etkileri açısından bir dönemeç olarak kabul edilmiştir. Çalışmamızın konusunu oluşturan Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye 24 Mart 1838'de Gülhane Hatt-ı Hümayunu'nun hazırlanması, Tanzimat reformlarının hayat geçirilmesi göreviyle kurulmuştur. Böylece Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetim sistemi içerisindeki merkezî konumu, yetkileri ve faaliyetleri ile Gülhane Hatt-ı Hümayunu ile açılan yeni dönemde gerçekleştirilen bütün yeniliklerin mimarı olmuştur. Dolayısıyla Tanzimat ile birlikte doğan değişim tarihini iyi kavrayabilmek için bu kurumun ve faaliyetlerinin de iyi anlaşılması gerekmektedir. Bu amaçla Tanzimat reformlarının hazırlayıcısı, yürütücüsü ve denetleyicisi olan bu kurumu hukuki ve siyasi yetkileri açısından ele almaya çalıştık. Konumuzu ilgilendiren arşiv materyallerinden, Osmanlı devlet teşkilatına ve reformlarına değinen genel ve özel eserlerden ve diğer çağdaş araştırmalardan yararlandık. Görülmüştür ki Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye bir parlamento olmamasına rağmen bir danışma meclisinin ötesinde nitelikler taşımaktadır. Kuvvetler ayrılığı prensibinin gelişmesinde ve parlamenter sistemi hazırlayan süreçte önemli bir yere sahiptir. Çalışma ve karar verme usulleri açısından demokratik özellikler taşıyan bu meclis Tanzimat Dönemi boyunca faaliyetlerini başarılı bir şekilde sürdürmüştür.

Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye had very important place because of being the most prominent institution of Tanzimat period. Tanzimant movement has been regarded as a turning point in terms of impacts on both Ottoman Empire and present-day Turkey. Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye which constitutes subjects of this study was founded on March 24, 1838 in order to prepare Gülhane hattı hümayunu and come into Tanzimat reforms to the life. In this way, Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye had been the architect of all innovations with the central position in Ottoman Empire's management system, its power and actions in the new era which was opened by Gülhane Hatt-ı Hümayunu. Thus, in order to better realize alteration history which began with Tanzimat, this institution and its actions should be well understood. For this purpose, in this study, the institution which was the preparator, executer and supervisor of Tanzimat reforms, was tried to explain in terms of legal and political aspects. To achieve this, it was benefitted from archieval materials, general and special studies related to Ottoman State structure, reforms and other contemporary research. It was seen that, although Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye was not a parliament, it had lots of qualifications beyond the advisory council. Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye had also important place in the development of the power seperation principles and the preparation process of parliamentary system. This council which had democratic characteristics in terms of working and decision making methods continued its activities during Tanzimat period, succesfully.