Azerbaycan`da anayasal gelişim

Abstract

Sovyetler Birliği'nin çözülmesi ile bağımsızlığına kavuşan Azerbaycan'da yeni anayasal düzen oluşturulmaya çalışılmıştır. 1995'de yapılan ve hâlâ yürürlükte olan yeni Anayasa, devletin şekli, nitelikleri ve hükümet yapısı gibi birçok açıdan eski sisteme oranla önemli değişiklikler içermektedir. Bu çalışmada, mevcut anayasal düzeni daha iyi anlayabilmek ve yaşanan değişim ve dönüşümleri görebilmek amacıyla, yaklaşık son bir asırlık tarihsel süreçte Azerbaycan'daki anayasal gelişmeler incelenmiştir.Bu çalışma üç bölüm şeklinde tasarlanmıştır. İlk bölümde, Azerbaycan'ın ilk defa bağımsız olduğu iki yıllık Azerbaycan Halk Cumhuriyeti döneminde ortaya çıkan ve dönemin en önemli anayasal belgesi olma niteliği taşıyan `İstiklal Beyannamesi` inceleme konusu edilmiştir. İkinci bölümde, Sovyetler Birliği döneminde Azerbaycan'da yürürlükte olan toplamda dört anayasa ele alınmış, bunların taşıdıkları özellikler, aralarındaki benzer ve farklı yönler, getirdikleri yenilikler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu dönemde mevcut olan sosyalist rejim, bu rejimin ortaya çıkardığı devlet yapılanması ve öne çıkan anayasal kurumlar her anayasada ayrı ayrılıkta irdelenmiştir. Üçüncü bölümde ise, Sovyet sonrası Azerbaycan'da anayasal gelişmeler ele alınmıştır. Bu bağlamda, bağımsızlık sonrası yeni anayasa yapım süreci, bu süreç sonucunda ortaya çıkan 1995 tarihli Anayasa, 2016 yılına kadar geçen süre içerisinde geçirdiği değişikliklerle birlikte ele alınıp incelenmiştir. Bu çerçevede, 1995 Anayasasının temel nitelikleri, öngördüğü devlet sistemi, buna ilişkin olarak yasama, yürütme ve yargı organlarının yapısı ve işleyişi, temel hak ve özgürlüklerin anayasal düzenlemedeki yeri ortaya konulmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Azerbaycan, Anayasa, Anayasa Hukuku, Azerbaycan Anayasası,Anayasal Gelişim.

Gaining independence after dissolution of the Soviet Union there have been launched formation of new constitution in Azerbaijan. In 1995 the first draft of constitution were accepted and it significantly differs from the Soviet period constitutions in terms of structure and system of government. To understand more clearly contemporary constitutional order and grasp constitutional transformation, this study examine the constitutional development in the last century in Azerbaijan.The study consist of three parts. In the first part it concentrated on `Proclamation of Independence` (Istiqlal Beyannamesi) that were perceived as constitutional document in the period of two years independence term first time in Azerbaijan history. In the second part, the four constitutional drafts that were in force during the Soviet period in Azerbaijan were examined, and the common and differences of them were compared. In each four constitutions, the socialist regime that existed, the state structure that emerged from the regime, and the prominent constitutional institutions have been examined separately in each constitution in this period. Post-Soviet constitutional developments in Azerbaijan is a subject of the third part. In this context, the process of making new constitution after independence, the constitution that were formed in 1995 as a result of this process, and transformation and developments of the constitution till 2016 studied in detail. Within this scope, the composition of the 1995 Constitution, the state system that envisaged, the structure and functioning of the legislative, executive and judicial organs, and the significance of fundamental rights and freedoms in the constitutional regulation have been studied.Keywords: Azerbaijan, Constitution, Constitutional Law, Constitution of Azerbaijan,Constitutional Development.