Örgütsel vatandaşlık davranışı ile ast-üst çatışmalarının yönetimi ilişkisinde alaycılık davranışının katalizör etkisi

Abstract

Çalışmada örgüt çalışanlarının vatandaşlık davranış düzeyleri incelenmiş, ast-üst çatışma yönetim biçimleri ile arasındaki ilişkinin hangi faktörlere göre değişiklik gösterebileceği saptanarak, örgütsel alaycılık (organizational cynicism) davranışı ve demografik değişkenlerin olası aracılık etkisi araştırılmıştır. Örgütlerde etkinlik ve verimlilik artışı önemli ölçüde `çalışan ve yönetici performansına` bağlı olduğundan yöneticiler ve altında çalışan personelin çatışma yönetimi sürecinde gösterdikleri tutum ve davranışların saptanması önem taşımaktadır. Çalışmanın temel hipotezi; `örgüt çalışanlarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışı düzeyleri ile Çatışma Yönetim tarzları arasında ilişki vardır` olarak belirlenmiştir. Temel alt hipotezlerinde; örgüt çalışanlarının `Örgütsel Vatandaşlık Davranışı` düzeyleri ile `Uyumlaştırma`, `Baskın çıkma` ve `Çekinik Kalma` `Çatışma Yönetimi` alt boyutları arasındaki ilişkinin yanı sıra `Alaycılık` ve demografik değişkenlerin katalizör (moderatör) etkileri de incelenmiştir. Araştırmanın ana kütlesi Türkiye'deki finans sektörü çalı-şanları olup pratik ana kütlesi il, alan ve çalışan görev dağılımına göre sınırlandırılmıştır. Bu çalışmada İstanbul, İzmir, Ankara, Gaziantep, Adana, Mersin, Samsun ve Edirne illerinde görev yapan banka ve sigorta şirketi üst yönetim altındaki yönetici ve çalışanları arasından 384'ü üzerinde araştırma yapılmıştır. Doğrudan `Çatışma Yönetimi` ile `Örgütsel Vatandaşlık Davranışı` ve `Örgütsel Alaycılık Davranışı` arasındaki ilişkinin çıkarılması ve belirlenmesi yönündeki çalışma-ların az olmasının yanısıra bu konuda finans sektörü yöneticileri ile kendilerine bağlı çalışan personelin hangi noktada durdukları konusunda bir araştırma yapılmamış ol-ması tez çalışmasının temel güdüsü olmuştur. Çalışmada,`Çatışma Yönetimi, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Örgütsel Alaycılık Davranışı göstergeleri` konusunda bir ölçek kullanılmış ve bu ölçek bir taraftan banka ve sigorta şirketi yöneticilerine ve diğer taraftan altında çalışan personeline değerletilerek indekste belirlenen maddelerin hangi düzeyde uygulanması gerektiği konusundaki görüşleri derlenmiştir. Bu kapsamda ilk aşamada yapılan pilot çalışmada finans sektöründe çalışan 201 yönetici ve personeline, asıl ölçüm uygulamasında ise 384 yönetici ve personeline ulaşılmıştır. İstatistik analizleri sonucunda, finans sektörü yöneticileriyle altında çalışan personelin `Örgütsel Vatandaşlık Davranışı`nın `Ast-Üst Çatışma Yönetimi`ni önemli ölçü-de açıkladığı anlaşılmıştır (R2 = ,242; p = ,000). Bunun yanı sıra `Örgütsel Vatandaşlık Davranışı` faktörünün, `Ast-Üst Çatışma Yönetimi` `Uyumlaştırma` alt boyutunun %45,7'sini (R2 = ,457; p = ,000); `Baskın Çıkma` alt boyutunun %27,4'ünü (R2 = ,274; p = ,000) ve `Çekinik Kalma` alt boyutunun %13'ünü (R2 = ,129; p = ,000) açıkladığı sap-tanmıştır. Elde edilen sonuçlar, `Örgütsel Vatandaşlık Davranışı` ile `Ast-Üst Çatışma Yönetimi` ilişkisinde `Alaycılık`, `Unvan` ve `İşletmenin Niteliği` değişkenlerinin katalizör (moderatör) etkilerinin olduğunu da göstermektedir (R2 = ,328; p = ,000 ve R2 = ,278; p = ,000). Dört bağımsız demografik kontrol değişkenlerinden sadece `İşletmenin Niteliği` ve `Unvan` faktörlerinin istatistiksel olarak anlamlı olması nedeniyle modele katkı yaptığı anlaşılmıştır (p = ,001 ve p = ,000). `Çalışılan Departman` ve `Personel Sayısı` faktörü kullanılarak oluşturulan hipotezlerin ise istatistiksel olarak anlamlı olmadıkları (p = ,722 ve p = ,800; p <,05) ve modele katkı yapmadıkları belirlenmiştir. Test edilen 11 hipotezden 9'unda istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuş, diğerlerinde H0 hipotezinin reddedilmesinde başarısız olunmuştur. Temel hipotez ve te-mel alt hipotezlerin kabul edilmesi `Örgütsel Vatandaşlık Davranışı` ile `Ast-Üst Çatışma Yönetimi` ve alt boyutları arasındaki ilişkilerin anlamlı olduğunu ortaya koyarak `Örgütsel Vatandaşlık Davranışı`nın önemini göstermektedir. Bunun yanı sıra ast-üst çatışmalarının başarılı bir şekilde yönetilmesinde `Örgütsel Alaycılık Davranışı`, `Unvan` ve `İşletmenin Niteliği` faktörlerinin de etkili olduğu anlaşılmıştır.

The increase in organizational effectiveness and productivity is significantly related to employees' and managers' performance. In this base, it is important to determine the attitudes and behaviors of managers and their subordinates during the conflict management process. In this research, the relationships between organizational citizenship behavior (OCB), hierarchical conflict management (HCM) and organizational cynicism behavior (CB) were investigated within the scope of demographic variables. In this manner, the influence of OCB on HCM and on its sub-dimensions were measured. Moreover, the moderator effect of CB and demographic factors on the relation between OCB and HCM was tried to be identified.The population of this study is the financial sector employees in Turkey and the practice population is limited in terms of provinces (İstanbul, İzmir, Ankara, Gaziantep, Adana, Mersin, Samsun, Edirne) and titles. Using the criterion, the pilot research was conducted with 201 respondents. The ultimate main research uses data from 384 questionnaires, selected through random sampling technique. Results achieved using IBM SPSS 17, FACTOR 10.3 and AMOS 21, indicated that the level of OCB of financial sector managers and their employees has a significant effect on HCM and its sub-dimensions. Furthermore, CB, Title and Capital Structure variables moderates the relationship between OCB and HCM.