Borsa İstanbul imalat sanayi sektörüne kayıtlı firmaların finansal risk yönetimlerinde türev ürün kullanımı ve belirleyicileri

Abstract

Dünya ekonomisinde son dönemlerde korumacı iktisat politikalarının yükselişi, ülkeler arası kur savaşları, Amerikan merkez bankasının kademeli faiz artırım sürecine girmiş olması, Çin ekonomisinin büyüme oranlarında yavaşlama şeklinde özetlenebilecek olumsuz küresel iktisadi gelişmelerin yanısıra yurtiçi piyasalarda özellikle döviz kurları ve faiz oranlarındaki yukarı yönlü artış trendinin yaratmış olduğu belirsizliklerin yıkıcı etkilerinden korunmak için reel sektör firmalarının finansal risk faktörlerini doğru tanımlaması ve yönetmesi içinde bulunduğumuz karmaşık finansal mimari yapı içerisinde büyük önem taşımaktadır. Türev ürünler, geleneksel risk yönetim metodları ile kıyaslandığında gerek yerel gerekse global piyasalarda üstlenilecek finansal risklerle ilgili olarak korunma sağlayan ve değişkenliklerin sürekli ve anında izlenme ihtiyacını karşılayan en uygun risk yönetim araçlarından birisi olarak karşımıza çıkmaktadır.Yerel ve global piyasalarda olumsuz birçok makro iktisadi gelişme yaşanırken reel sektör firmalarının finansal risk yönetimlerinde türev ürünleri ne yoğunlukta kullandığı ve türev ürün kullanım kararlarını etkileyen faktörlerin neler olabileceği sorularına cevap bulma çabası bu çalışmanın ana motivasyon kaynaklarından birini oluşturmaktadır. Çalışmanın temel amacı iki şekilde özetlenebilir: İlk olarak, 2007-2016 yılları arasında Borsa İstanbul (BIST) imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmaların türev ürün kullanım kararlarını etkileyen bilanço içi ve/veya bilanço dışı faktörlerin neler olabileceği panel lojistik regresyon analizi ile incelenmiştir. Ekonometrik analiz çalışmasında türev ürün kullanımı ile anlamlı ilişkiye sahip olabileceği düşünülen bağımsız değişkenlerin seçimi için detaylı bir literatür taraması yapılmış ve bunun sonucunda aktif büyüklük, net kar marjı, aktif karlılık, özsermaye karlılığı, net yabancı para pozisyonu, piyasa değeri, finansal borçluluğun toplam borçlanmaya oranı, yurtdışı satışların toplam satışlara oranı, likidite oranı, kaldıraç oranı, vergi ödemelerinin net karlılığa oranı ve kurumsal yönetim endeksine dahil olma/olmama kriterleri seçilmiştir. İkinci olarak söz konusu firmaların finansal risk yönetimlerinde türev araçları ne yoğunlukta kullandıkları, taşıdıkları finansal risk pozisyonlarına göre hangi türev ürünleri tercih ettikleri şeklindeki sorulara cevap bulunmasına çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda firmaların aktif büyüklük, likidite oranı, kaldıraç oranı, finansal borçluluğun toplam borçlanmaya oranı, piyasa değeri, yurtdışı satışların toplam satışlara oranı, vergi ödemelerinin net karlılığa oranı ve kurumsal yönetim endeksine dahil olma değişkeni ile türev ürün kullanımı arasında anlamlı bir ilişki olduğu buna karşılık aktif karlılık, net kar marjı, özsermaye karlılığı, net yabancı para pozisyon oranı rasyoları ile türev ürün kullanımı arasında ise anlamlı bir ilişki olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanısıra artış trendinde olsa da, reel sektör firmalarının türev ürün kullanım hacimlerinin henüz aktif büyüklükleri içinde ki payının düşük olduğu ortaya konulmuştur. Anahtar Kelimeler : BIST, İmalat Sanayi, Risk Yönetimi, Türev Ürünler, Panel Lojistik Regresyon, Huber-White Dirençli Standart Hatalar

In recent years, the rise in protectionist economic policies in the world economy , the currency wars between countries, the gradual increase in the interest rates of the American central bank, the negative global economic developments that can be summarized as slowing down the growth rates of the Chinese economy as well as the upward trend in the foreign exchange rates and interest rates in domestic markets it is of utmost importance in the complex financial architecture structure that we are involved in correctly defining and managing financial risk factors of real sector companies in order to avoid the destructive effects of uncertainties. When compared with conventional risk management tools, derivative products appear to be one of the most appropriate risk management tools that provide protection against financial risks to be undertaken both locally and globally and meet the need for monitoring of volatility simultenously and continuously.While there are many negative macroeconomic developments in domestic and global markets, efforts to find out what factors in real sector firms use derivative products in their financial risk management and what factors affect their decisions on using derivative products are one of the main motivation sources of this dissertation.The main purpose of the dissertation can be summarized in two ways: Firstly, panel logistic regression analysis is used to examine what might be on-balance sheet and/or off-balance sheet factors affecting firms' use of derivative products operating in the Istanbul Stock Exchange (BIST) manufacturing industry between 2007 and 2016. In the econometric analysis study, a detailed literature survey was conducted, mainly focusing on foreign studies, in order to select the variables that are considered to have a significant relationship with the use of derivative products, and as a result, the following items were selected: asset size, net profit margin, return on asset, return on equity, net foreign currency position, market value, the ratio of financial indebtness to total borrowing, the ratio of foreign sales to total sales, the liquidity ratio, the leverage ratio, the ratio of tax payments to net profitability and the inclusion/exclusion criteria in the corporate governance index. Secondly, it has been tried to find answers to the question of how often firms use derivative instruments in financial risk management and which derivative products they prefer according to their financial risk positions. As a result of the study, it can be concluded that there is a significant relationship between firms' asset size, liquidity ratio, leverage ratio, financial debt to total debt ratio, market value, ratio of foreign sales to total sales, ratio of tax payments to net profitability, inclusion in corporate governance index and the use of derivative products, however, there is no significant relation return on asset, net profit margin, return on equity, net foreign currency position ratio and the use of derivative products. Additionally, it has been revealed that the share of derivative firms' use of real sector companies within their asset sizes is low although it is in an upward trend.Keywords: Istanbul Stock Exchange, Manufacturing Industry, Risk Management, Derivatives, Panel Logistics Regression, Huber-White Robust Standart Errors.