İstanbul`daki mega (büyük ölçekli) ulaşım yatırımlarının kentin mekânsal biçimlenmesi üzerindeki etkileri - İstanbul 3. Havalimanı Projesi örneği

Abstract

Ulaşım yatırımları, kentsel mekânın biçimlenmesini doğrudan etkileyen, kentsel fonksiyonların yer seçimi kararlarında yönlendirici etkisi olan ve kentin makroform gelişim yönünü belirleyen temel etkenlerden biridir. Yeni ulaşım yatırımlarının etkileri, bulundukları kentin yakın veya çeper bölgelerinde yaşanan değişim süreci ile gözlemlenmektedir. Bu gibi yeni ulaşım yatırımlarının etkisiyle erişilebilirliği ve çekiciliği artan bölgelerde yapılaşma baskısı ortaya çıkmakta, dolayısıyla bu alanlar zaman içeresinde birçok kentsel fonksiyonların bir arada yer aldığı yapılı çevreye dönüştürmektedir.İstanbul'da 2010 yılı sonrası ortaya atılan önemli mega projeler, şimdiden kentin ana dinamiklerinde değişim sürecinin başlamasına ve kentlerin yeniden biçimlenmesine neden olmuştur. Bu mega ulaşım yatırımları arasında yer alan 3. Havalimanı Projesi de gerçekleştiği kentsel alan içerisinde, çevresinde ve hatta daha geniş bir bölgesel ölçekte mekanın farkı boyutlarda biçimlenmesi sürecini başlatmıştır. Kentin kuzeyinde konumlandırılan 3. Havalimanı Projesi, hem ulusal hem de bölgesel ölçekte önem arz eden bir yatırım olduğundan, kenti önemli bir transfer merkezi haline getirecektir. Dolayısıyla kente ve bulunduğu çevreye farklı bir boyut kazandıran 3. Havalimanı Projesi ile birlikte, kentin kuzeyinde yer alan kırsal nitelik taşıyan mevcut doğal çevre zaman içerisinde birçok kentsel fonksiyonların bir arada yer aldığı kentsel yapılı çevreye dönüşecek ve o bölge de ciddi bir kentsel gelişme hareketi başlayacaktır. Bu tez çalışması, İstanbul için küresel ölçekte önemli bölgesel ulaşım yatırımlarının olası mekânsal etkilerine dikkat çekerek, mega ulaşım yatırımlarının kentsel mekânın biçimlenmesi üzerindeki etkilerini ve bu etkilerin olumsuz taraflarına karşı alınması gereken önlemleri İstanbul 3. Havalimanı Projesi üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında, 3. Havalimanı Projesinin bulunduğu kentsel bölgedeki doğal ve fiziksel çevre üzerindeki değişimler incelenmiş, değişim sürecinin kentsel mekân üzerindeki etkilerine yönelik sonuçlar ortaya konulmuştur. Söz konusu etkilerin azaltılması için kentsel mekânın biçimlenmesini etkileyen faktörler ve ulaşım yatırımlarının kentsel mekânın biçimlenmesi üzerindeki etkileri incelenerek, öngörülen mega ulaşım yatırımlarının sürece dayanıklı, bütüncül plan karalarının üretildiği üst ölçekli planlarda ölçeklendirilerek oluşturulması gerekliliği üzerinde durulmuştur.

Transportation investments are one of the main factors that directly affect the shaping of urban space, which have a directing effect on the decision making of urban functions and determine the direction of development of the city. The effects of new transportation investments are observed with the change process in the near or periphery regions of the city they are located. As a result of the new transportation investments, there is a pressure to build up in the regions where accessibility is growing, so these areas are transformed into a built environment in which many urban functions take place over time.The important mega projects that were put into practice after 2010 in Istanbul have already led to the beginning of the process of change in the main dynamics of the city and the reshaping of the cities. The 3rd Airport Project, which is among these mega transportation investments, has initiated the process of shaping the space at a different scale within the urban area in which it is realized and even on a wider regional scale. The 3rd Airport Project, located in the north of the city, will make the city an important transfer center since it is an important investment both at national and regional level. Therefore, with the 3rd Airport Project, which brings a different dimension to the city and its environment, the current natural environment, which is located in the north of the city, will transform into the urban built environment where many urban functions are taking place in time and a serious urban development movement will start in that region.This thesis aims to examine the impacts of mega transport investments on the shaping of urban space and the measures to be taken against the negative aspects of these effects by considering the possible spatial effects of major regional transport investments on a global scale for Istanbul.Within the scope of the study, the changes on the natural and physical environment in the urban area where the 3rd Airport Project is located were examined, and the implications for the effects of the change process on urban space were put forward. In order to reduce these impacts, the factors affecting the shaping of urban space and the effects of transportation investments on the shaping of urban space were examined and it was emphasized that the mega transportation investments should be scaled in the upper scale plans where durable, holistic plan decisions are produced.