Alışveriş merkezleri dış mekânlarının kullanıcı davranışına etkisi

Abstract

Ülkemizde son yıllarda yapılan Alışveriş Merkezlerinin (AVM), geçmiş tipolojiler vekent merkezi temalarından esinlenilerek dış mekânlar ile birlikte tasarlandığı dikkatiçekmektedir. Araştırmanın amacı, kamusal toplanma alanı ve sosyal aktivite merkeziolarak da işlevlendirilen AVM dış mekânlarının farklı sosyal statülerdeki kullanıcıgruplarının tercihine ve mekânsal konfigürasyonun davranışa etkisini incelemektir.İşlevlendirilmiş dış mekânlar, fiziksel çevresi, manzarası, mimarisi, doğal aydınlatmave iklimlendirme koşullarıyla iç mekânların tüketimi arttırmaya yönelik kurgulanmış,zamandan ve mekândan soyutlayan yapay ortamına alternatif oluşturmaktadır.Kullanıcılar AVM'leri, alışveriş eyleminin yanı sıra, yeme-içme, gezme-dolaşma,eğlence, sosyalleşme ve rekreatif olarak da kullanmak istemektedir. Bu nedenletezin kuramsal çerçevesi dış mekân, insan-çevre etkileşimi, mekânsal algı vemekânsal dizim kavramları ile oluşturulmuştur.İstanbul'da karşılaştırmalı alan çalışmasını oluşturan farklı ekonomik alım güçlerineyönelik tasarlanmış AVM'ler, tarihteki alışveriş yapılarına benzerlik göstermektedir.Emaar Square hanlardan, Hilltown agoralardan ve Vialand arastalardanesinlenmiştir. Araştırmada gözlem, anket ve mekânsal dizim yöntemlerikullanılmıştır. Gözlem verileriyle oluşturulan anket soruları, rastgele seçilmiş 180kullanıcıya yöneltilmiştir. Mekânsal dizim yöntemi ile AVM'lerin dış mekânları ileilişkisi bulunan kat planlarında bütünleşme, derinlik, eşgörüş alanı ve çevresianalizleri uygulanmıştır. Alan çalışması sonuçlarına göre, dış mekânlarınkullanıcıların vakit geçirecekleri çeşitli işlevler ve seçenekler sunması, içmekânlardan bağımsız giriş-çıkışlarla kullanıcılarına farklı bir bakış açısı sağlamasıtercihleri olumlu etkilemektedir. Dış mekânlarda AVM genel kullanıcı gruplarıylauyumluluk göstermeyen marka değeri yüksek mağazaların bulunması, mekânsalorganizasyonun iyi kurgulanmaması ve kötü hava koşulları ise kullanıcı tercihiniolumsuz etkilemektedir.

In recent years shopping malls are designed with exterior spaces and inspired by thecity centres and past typologies that also function as public assembly areas andsocial activity centres. The aim of this research is to analyse the influences ofexterior spaces and spatial configuration on user behaviour.Exterior spaces with their functions, sights, architectural design, natural lighting andclimatization conditions offer alternatives to the artificial environment of interiorspaces, designed to increase the consumption by isolating users from time andspace. Consumers use shopping malls for recreational purposes, as well as forshopping, entertainment, socialization, and leisure activities. Therefore thetheoretical framework of the thesis is formed by the concepts of exterior space,human-environment interaction, spatial perception and space syntax. The variablesaffecting the user behaviour and preferences are the physical and syntactic featuresof the space and the socio-cultural and perceptual characteristics of the users.The shopping malls that compose the comparative case study in Istanbul resemblesimilarity to the shopping structures in history; Emaar Square is inspired by khans,Hilltown by agoras, and Vialand by arastas. In the research, observation,questionnaire and space syntax methods were used. Observation data composedthe survey questionnaire which was applied to 180 randomly selected users. Withthe space syntax method, integration, depth, isovist area and isovist perimeteranalyses were applied in the floor plans that are connected to the exterior spaces.Results show that if exterior spaces have a variety of functions and options for theusers to spend their time, and provide different perspectives with theirindependent entrances and exits, they affect positively on the preferences.Contrarily, existence of high-end stores in exterior spaces that are not congruentwith the shopping mall's general user's status, the poor spatial configuration andbad weather conditions negatively affect the preferences.