Türkiye`de tespih kullanımının toplumsal temelleri

Abstract

Bu çalışmanın konusu; tespihin ve tespih kullanımının ağırlıklı olarak ibadet dışında, gündelik yaşamdaki çok katmanlı, toplumsal ve kişisel işlev ve anlamlarıdır. Gündelik yaşamımızda pek çok bilgiyi ve nesneyi dikkatimizi vermeden kullanırız ve anlamlar yükleriz. Kullanılan bu bilgi ve nesneleri anlamlandırmanın sosyal etkileşimle oluştuğunu tespih kullanımı üzerinden açıklamak ve gündelik yaşamımızın parçası olan bu sosyal etkileşimin aleni ya da gizil bilgileri oluşturmada ve üretmede etkisini betimlemeler yoluyla açıklamak ise bu çalışmanın ana amacıdır. Bu amaç doğrultusunda çalışma, İstanbul'un 6 ilçesinde, 12 mahallesinde 39 kişiyle yarı-yapılandırılmış, derinlemesine mülakatlar yapılarak, mülakatlar esnasında ve dışında gözlem yapılarak ilerlenmiştir. Sonrasında ise bu mülakatlar sistematik bir şekilde analiz ederek yorumlanmıştır. Saha çalışmasında elde edilen bulgulara ek olarak nicel verilerden Türkiye'de tespih kullanımı hakkında genel bir fikir vermek amacıyla yararlanılmıştır. Çalışmada tespihin dünyadaki, dinlerdeki ve Türkiye'deki yerinden kısaca bahsedilmiştir. Saha çalışmasıyla bağlantılı olarak teorik çerçeve oluşturulmuş ve analiz kısmı yorumlayıcı bir yöntemle ele alınmıştır. İnsanların rahatça dile getirebildikleri gündelik yaşamın aleni bilgileri ile dile getiremedikleri ya da biraz sözünü ettikleri konuları araştırmacı olarak gözlemlediğim ses tonu ve vücut dili gibi detaylar yoluyla elde edilen gizil bilgileri tespihin işlev ve anlamları olarak teorik çerçevede ele alınmıştır. Bu teorik çerçeveye bağlı olarak işlev ve anlamlar, toplumsal ve kişisel düzlemde analiz bölümünde ele alınmıştır. Çalışmanın sonucunda ise tespihin sosyal düzen ve bağlam içerisinde çeşitli işlev ve anlamları sembolize ettiği ortaya konmuştur.

The subject of this study is the use of tespih, which is known in English as worry beads or as prayer beads, mostly apart from religious life, which has multi-layered, social and personal functions and meanings in everyday life. In our daily life, we use a lot of information and objects without paying attention to them and we tend to load meanings to those information and objects. The main purpose of this study is to explain how social interactions give sense to the knowledge and the objects of everyday life through the use of worry beads and to describe the effect of this social interaction as part of our daily life in creating and producing manifest and latent knowledge. In line with this aim, the study was semi-structured with a total of 39 in-depth interviews with people from 12 districts in 6 neighborhoods of Istanbul. In addition to the interviews, non-participant observations were made in various districts in Istanbul. Then, these interviews and observations were systematically analyzed and interpreted. The fact that the sample of the study is not representative of Turkey's population, some important quantitative data is presented to give a general idea about the use of the worry beads in Turkey. In this study, the use of worry beads around the world, in different religions and in Turkey is briefly outlined. Then the theoretical framework explicated in conjunction with the fieldwork while the analysis was elaborated with interpretive approach. In the theoretical framework, notions that participants explained openly and clearly are manifest notions. Notions upon participants did not mention or rarely mentioned are latent notions which are elaborated with the details that I observed from participants' voice tone and body language. These notions are the functions and meanings of the worry beads which are elaborated using various theoretical approaches. In conjunction with the theoretical framework the social and personal aspects of the functions and meanings are discussed in the analysis section. The study reveals what the functions and meanings of worry beads can vary within different social orders and contexts, which is an indication of the effects of social interaction on knowledge and objects that we use in our daily life.