Kanser hastalarında stres ve başetme yolları

Abstract

Cancer disease, being one of the most important chronic diseases, thesepatients get diagnosed by using various methods. This diagnosis is one of thetraumatic events that stresses patients because it is one of the events thatthreatens/disrupts a person's vital integrity. The patients who are diagnosed mightbe traumatized since they are faced with a life-threatening disease. Some part ofthe stress reactions given to this disease are aimed to adapt and cope. Such that, ifpeople cannot adapt to this new period, then his/her physical and mental balanceand adaptation to changes in his/her life can be disrupted. The reactions after thediagnosis may include the elements of intense fear, helplessness or dread. Themeaning patient attributes to this stress, re-shapes according to what are theresources of coping and their functionality, social support resources that areappropriate for the person and their accessibility; experienced event ensures theuse of positive or negative coping strategies in the new stressful situation. Sincethe effects of personal differences and patient's strengths and weaknesses on thecoping sattitudes are known, the aim of this cross-sectional study is to evaluate thetraumatic stress levels of the patients diagnosed with cancer in regards to variousvariables (age, gender, marital status, medical history), detect how they cope withtraumatic stress and which coping strategies they use. The sample of this study isconsisted of cancer patients who are under treatment and follow-up care inİstanbul Beylikdüzü Medicana International Hospital. At the start of the study, theaim was to reach 80 participants however, the study was completed with 71participants. The eligibility criteria to include participants were being diagnosedwith any kind of cancer in the last five years, receiving/have receivedradiotherapy/chemotherapy and/or surgical therapy treatments as the result of adiagnosis with any kind of cancer in the last five years, being at least 18 years old,volunteering to participate in the study. When the socio-demographic data of theparticipants were evaluated, it was seen that 34 of them (47,9%) were men, 37 ofthem (52,1%) were women. The average age of the men was 56,9, the average ageof women was 53,7. It was found that the social insurance of 51 of individuals xi(71,8%) was SGK, 48 individuals (67,6%) resided in the city center during thetreatment process, 68 individuals (95,8%) accommodated with their first degreerelatives, 50 individuals (70,4%) were not employed, 61 individuals (85,9%) werediagnosed with cancer for the first time, 49 individuals (69%) received diagnosisbetween 2018-2019, 45 individuals (63,4%) had cancers which have notmetastasized, 57 individuals (80,3%) had a surgery in the past, the most commondiseases were cardiovascular/respiratory diseases (N=20, 28,2%). It was foundthat they most frequently experienced natural disasters (N=46, 64,8%), sudden,unexpected death of a close person (N=38, 53,5%), accidents related totransportation (N=17, 23,9%). Human-made intense pain (N=1, 1,4%) andcaptivity (N=1, 1,4%) were the events that they experienced the least. It wasfound that the participants who received a diagnosis of cancer before January2018 (N=22, M=43,77) and the ones who received the diagnoses for the secondtime or more (N=10, M=48,20) got a significantly higher score from theTraumatic Stress Symptom Checklist (TSSC) (p<0.05). Because the researchresults showed that receiving cancer diagnosis more than once and having acancer diagnosis for more than a year increases the mean score of cancer patientsgot from the Traumatic Stress Symptom Checklist (TSSC), it is considered to beimportant to evaluate the patients from the perspective of this variable whentaking the medical history. Based on these results, psycho-social services andeducation can be given to patients so that they can manage with the traumaticstress of receiving a cancer diagnosis. In addition, the results showed that themean of the Life Events Checklist (LEC) scores of the ones who had a surgery oran intervention in their medical history (N=57, M=38,83) were significant andhigher and the mean of their assessment scale for coping attitudes (COPE) scores(N=57, M=33,55) were significant and lower. Since this situation is need of anexplanation, a more in depth and retrospective/prospective research can beconducted. Our study is a defining study in terms of its sample and researchmethod. It put forwards that, for these results to be explained, there is a necessityfor prospective studies that will be conducted with cancer patients. In the study, itwas found that the women's mean scores of Life Events Checklist (LEC) and xiiassessment scale for coping attitudes (COPE) were higher than men's mean scoresand their total traumatic stress score were lower, although not significant. Theresults related with gender not being significant have the quality to be a topic ofanother research. Strengthening programs through health professionals can beapplied to patients via the preparation of a structured form, that will be preparedwith the significant results of the subscales of the coping strategies.Keywords: Chronic diseases, cancer, traumatic stress, coping strategies

Kanser hastalığı; kronik hastalıklar içinde en önemlilerinden biri olup, buhastalar çeşitli yöntemler kullanılarak tanı alırlar. Bu tanı hastalarda stres yaratantravmatik olaylardan biridir çünkü kişinin yaşamsal bütünlüğünü tehditeden/bozan olaylardır. Bu tanıyı alan kişiler ölümcül bir hastalıkla karşı karşıyakaldıklarından, travmatize olabilmektedir. Bu hastalığa verilen stres tepkilerininbir kısmı, uyum sağlama ve başetme amaçlıdır. Öyle ki, kişiler bu yeni süreceuyum sağlayamazsa fiziksel ve ruhsal dengesi ve yaşamındaki değişikliklereadaptasyonu bozulabilir. Tanı sonrası stres tepkileri, yoğun korku, çaresizlik ya dadehşet öğelerini barındırabilir. Hastanın bu strese yüklediği anlam, başetmekaynaklarının neler olduğu ve işlevselliği, kendisine uygun sosyal destekkaynakları ve ulaşılabilirliği ile yeniden şekillenmekte, yaşanan deneyim bu yenistresli durumda olumlu ya da olumsuz başetme yöntemlerini kullanmasınısağlamaktadır. Başetme tutumlarında kişisel farklılıklar ve hastaların güçlü vegüçsüz yönlerinin stres düzeyine etkileri bilindiğinden, kesitsel tipteki buaraştırmada, kanser tanısı alan hastaların travmatik stres düzeylerini çeşitlideğişkenler (yaş, cinsiyet, medeni durum, hastalık öyküsü vb.) açısındandeğerlendirmek, travmatik stres ile nasıl başettiklerini ve hangi başetmeyöntemlerini kullandıklarını saptamak amaçlanmıştır. Çalışmanın örnekleminiİstanbul Beylikdüzü Medicana International Hastanesi'nde tedavi ve takipleriyürütülen kanser hastaları oluşturmuştur. Çalışmaya başlarken 80 kişiye ulaşmakhedeflenmiştir, ancak 71 kişi ile çalışma tamamlanmıştır. Katılımcılarda, son beşyıl içinde herhangi bir kanser tanısı almış olmak, son beş yıl içinde herhangi birkanser tanısı sonucu radyoterapi/kemoterapi ve/veya cerrahi tedavi yöntemlerinialmış/alıyor olmak, en az 18 yaşında olmak, çalışmaya katılmaya gönüllü olmakşartları aranmıştır. Katılımcıların sosyo-demografik verileri değerlendirildiğinde;34'ünün (%47,9) erkek, 37'sinin (%52,1) kadın olduğu görülmektedir. Erkeklerinyaş ortalaması 56,9, kadınların yaş ortalaması 53,7'dir. 51 kişinin (%71,8) sosyalgüvencesinin SGK olduğu, 48 kişinin (%67,6) tedavi süresince şehir merkezinde xivikamet ettiği, 68 kişinin (%95,8) 1. derece yakınlarında kaldığı, 50 kişinin(%70,4) çalışmadığı, 61 kişinin (%85,9) ilk kez kanser tanısı aldığı, bu tanıyı 49kişinin (%69) 2018-2019 tarihlerinde aldığı, 45 (%63,4) kişide metastaz olmadığıgeçmişte 57 kişinin (%80,3) ameliyat olduğu, en çok kalp/damar/solunum sistemihastalıklarının (N=20, %28,2) görüldüğü belirlenmiştir. En sık olarak; doğal afeti(N=46; %64,8), yakın bir kişinin ani, beklenmedik ölümünü (N=38; %53,5),ulaşım ile ilgili kazayı (N=17; %23,9) deneyimledikleri görülmektedir. İnsankaynaklı şiddetli acı (N=1; %1,4) ve tutsaklık (N=1; %1,4) ise en az maruzkaldıkları travmatik yaşam olaylarıdır. Çalışmada anlamlı olarak, Katılımcılardan2018 Ocak öncesi kanser tanısı alanlar (N=22, M=43,77) ve ikinci ve daha fazlakez kanser tanısı alanların (N=10, M=48,20) Travmatik Stres Belirti Ölçeği(TSBÖ)'den anlamlı bir şekilde yüksek puan aldıkları bulunmuştur (p<0.05).Araştırma bulguları, birden çok kanser tanısı almanın ve 1 yıldan fazla süredirkanser tanısı olmanın, hastaların Travmatik Stres Belirti Ölçeği (TSBÖ)'denaldığı puan ortalamasının daha yüksek olduğunu göstermesi nedeniyle, hastalıköyküsü alırken, bu değişken açısından hastaların değerlendirilmesinin önemliolduğu düşünülmektedir. Bu bulgulardan yola çıkarak hastalara, kanser tanısıalmanın yarattığı travmatik stres ile baş edebilmesi için psikososyal destek veeğitim verilebilir. Ayrıca bulgular, hastalık öyküsünde, ameliyat ya da müdahalegeçirenlerin yaşam olayları kontrol listesi ortalamasının (N=57, M=38,82) anlamlıve daha yüksek olduğunu ve başetme tutumları puanının ise anlamlı ve dahadüşük (N=57, M=33,55) olduğunu göstermiştir. Bu durum açıklanmaya muhtaçolduğundan, daha derinlikli ve retrospektif/prospektif bir araştırma yapılabilir.Çalışmamız örneklem ve çalışma metodu açısından tanımlayıcı bir çalışmadır. Bubulguların açıklanması için kanser hastalarıyla yürütülecek prospektif çalışmalaryapılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Çalışmada anlamlı olmasa da,kadınların Yaşam Olayları Kontrol Listesi (YOKL) ve Başetme Tutumları Ölçeği(COPE)'dan aldığı puan ortalamasının erkeklerin ortalamasından daha yüksek,travmatik stres toplam puanının düşük olduğu bulgulanmıştır. Cinsiyet ile ilgilibulgularda kadın ve erkekler açısından anlamlı farklar olmayışı da, yine ayrı biraraştırma için konu olabilecek niteliktedir. Başetme tutumlarının alt ölçeklerinden xvelde edilen anlamlı bulgular ile hazırlanacak yapılandırılmış bir form ile hastalarasağlık profesyonelleri ile güçlendirme programları uygulanabilir.Anahtar kelimeler: Kronik hastalıklar, kanser, travmatik stres, başetme tutumları