İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının yapısal eşitlik modeli kullanılarak iş ortamındaki parametreler üzerine etkisinin araştırılması: Elektrik-elektronik sektöründe uygulama

Abstract

Bu çalışmanın amacı; iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının yapısal eşitlik modelleme kullanılarak iş ortamındaki parametreler üzerine etkisinin araştırılmasıdır. İş sağlığı; bütün sektörlerde çalışan bireylerin ruhsal, bedensel ve sosyal iyilik hallerini devam ettirmek, çalışan bireylerin çalışma şartlarından kaynaklanabilecek tehlikelerden korunmasını sağlamak, çalışanların sağlıklarının bozulmasını önlemek şeklinde tanımlanabilir. İş sağlığının yanında iş güvenliği alanında yapılan çalışmaların temelinde ise çalışan bireyleri korumak, tehlikelerden uzak bir güvenli ortamda çalışmalarını sağlamak ve işletmelerde güvenli bir ortam oluşmasını sağlayarak tehlike arz edecek bütün durumları ortadan kaldırmaktır. İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları aynı zamanda, çalışanlar için elverişli çalışma ortamlarında sağlık kapasitesini en üst düzeye çıkarmayı, çalışma koşullarının olumsuz etkilerinden çalışanları korumayı, çalışan ve yapılan iş arasında mümkün olabilecek en iyi uyumun sağlanmasını amaçlamaktadır.İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları, bir açıdan çalışanları muhtemel risklerden koruyarak toplum huzurunun korunmasına ve devletin vatandaşlarına karşı olan sorumluluklarını yerine getirmesine yardımcı olmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları ile oluşturulan güvenli çalışma ortamları, sosyal adaletin oluşmasına ve çalışanların adalet beklentilerinin karşılanmasına hizmet edebilmektedir. Uygulamalar, meslek hastalıklarını ve iş kazalarının oluşmasını engellediği için büyük bir önem taşımaktadır. Çalışmada aynı zamanda raporlama kültürünün dahil edildiği iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları ile bu uygulamaların; iş performansı, örgütsel bağlılık ve iş tatmini üzerinde ne gibi etkileri olduğu da açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının işletmeler açısından nasıl fayda sağladığı üzerinde durulmuştur. Yapılan bu tez çalışması ile işletmelerden anket vasıtası ile örneklemler alınarak, özellikle iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının iş performansı üzerindeki direk etkileri ile örgütsel bağlılık ve iş tatmini değişkenlerinin aracı olarak modele dahil edildiğinde işletmeler üzerinde nasıl bir etki oluşturduğu araştırılarak, ortaya çıkan sonuçlar neticesinde de elde edilen hipotezler test edilmiştir. Çalışmada, raporlama kültürü dahil edilmiş iş sağlığı ve güvenliği yönetim uygulamaları ölçeği, iş performansı ölçeği, örgütsel bağlılık ölçeği ve iş tatmini (içsel tatmin) ölçeği kullanılmıştır. Özellikle altı temel başlıkta toplanan iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının literatürde geçerliliklerinin sağlandığı görülmüş olsa da testler tekrar yapılarak söz konusu geçerlilik teyit edilmiştir. Ölçek geçerliliği için doğrulayıcı faktör analizi, güvenilirliği için madde analizi (madde toplam korelasyonu ve Cronbach Alpha) yöntemleri kullanılmıştır. Ölçeklerin güvenirlik ve geçerlik analizleri sonucunda oluşan alt boyut ve toplam puanlarının cinsiyet ve medeni durum değişkenlerine göre karşılaştırılmasında bağımsız iki örneklem t testinden, yaş, öğrenim düzeyi, işletmedeki pozisyonu işletmedeki çalışma süresi toplam çalışma süresi haftalık çalışma saati işe ulaşım şekli çalışma ortamının fiziksel sağlığa olumsuz etkisi çalışma ortamının ruhsal sağlığa olumsuz etkisi değişkenlerine göre karşılaştırılmasında Anova testinden yararlanılmıştır. Anova testinde anlamlı farklılık görüldüğünde farkın hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek amacıyla LSD post hoc testi kullanılmıştır. Ölçeklerin alt boyut puanları arasındaki ilişkileri belirlemede kullanılan Pearson Korelasyon analizi sonuçları ile istenirse ileri dönem tahmin gerçekleştirenbilmek için Regresyon Analizi kullanılarak çalışmanın temel bulguları elde edilmiştir. Çalışmada çok sayıda önemli bulgular elde edilmiş ve bu bulgular çalışmanın tartışma ve sonuç kısmında ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. Ancak çalışma ile elde edilenen çarpıcı bulgulardan biri, diğer faktörlerle beraber özellikle haftalık çalışma süresinin raporlama kültürünü etkilediği bulgusudur. Bir diğer önemli bulgu ise, örgütsel bağlılık ve iş tatminin, iş performansı üzerinde belirli ölçüde etkisinin olduğu ancak örgütsel bağlılık ve iş tatmini değişkenlerinin modele katıldığında aracılık rollerinin olmadığıdır. Elektirik-elektronik sektöründe beyaz yakalıların, çalıştıkları kuruma olan bağlılıkları ile iş tatminlerini, iş performansına karıştırmadıklarını ortaya koymuştur.

The aim of this study is to investigate the effects of occupational health and safety practices on the parameters of work environment by using structural equation modeling. Occupational health can be defined as maintaining the mental, physical and social well-being of individuals working in all sectors, ensuring the protection of concerns that may arise from the working conditions of the working individuals, preventing the deterioration of the health of the employees. On the basis of the work carried out in the field of occupational safety as well as occupational health, it is to protect working individuals, to ensure that they work in a safe environment free from dangers and to eliminate all situations that may present a danger by creating a safe environment in enterprises. Occupational health and safety practices also aim to maximize the health capacity in favorable working environments for employees, tp protect employees from the negative effects of working conditions, and to ensure the best possible harmony between the employees and the work performed.Occupational health and safety practices help protect the community and protect the state from its responsibilities to its citizens by protecting employees from possible risks. Safe working environments created by occupational health and safety practices can serve to create social justice and meet the expectations of employees. The practices are of great importance as they prevent occupational diseases and the occurance of accidents.In the study, it is also tried to explain occupational health and safety practices including reporting culture and their effects on job performance, organizational commitment and job satisifaction. In addition, it has been emphasized how occupational health and safety practices can benefit businesses. With this thesis study, taking the samples from the enterprises, by investigating especially direct effects of occupational health and safety applications on the job performance with the effects of organizational commitment and job satisfaction variables on the business, when they were added as mediator to the model, the hypotheses obtained as a result of the results were tested.In the study, occupational health and safety management practices scale in which reporting culture included, job performance scale, organizational commitment scale and job satisfaction (inner satisfaction) scale were used. Although it has been seen that the validity of occupational health and safety practices, which are gathered under the six main headings, are validated in the literature, the tests have been re-verified. Confirmatory factor analysis was used for validity of the scale and item analysis (total item correlation and Cronbach Alpha) was used for reliability. Independent two samples t test was used to compare the subscale and total scores of the scales as a result of reliability and validity analyzes according to gender and marital status variables and Anova test was used to compare the variables of age, education level, position in the enterprise, working time in the enterprise, total working time, weekly working hours, transportation to work, negative effects of the working environment on physical health, negative effects of the working environment on mental health. When significant differences were observed in the Anova test, LSD post hoc test was used to determine which groups the difference was between. The results of the Pearson Correlation Analysis, which was used to determine the relationships between the subscale scores of the scales, were obtained using Regression Analysis.Numerous important findings have been obtained with this study and these findings have been evaluated in detail in the discussion and conclusion part of the study. However, one of the striking findings obtained with the study is that among other factors, especially weekly working time affects the reporting culture. Another important finding is that organizational commitment and job satisfaction have a certain effect on job performance, but when organizational commitment and job satisfaction variables do not have mediator effect when included in the model. It has been demonstrated that white-collar employees do not confuse their job satisfaction and their committment to the institution with their job performance they work in the electric-electronic sector.