Yapılandırmacı ilköğretim programının uygulanması sürecinde ilköğretim okulu yöneticilerinin öğretimsel liderlik düzeyleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okulu yöneticilerinin yapılandırmacı yaklaşım temelli ilköğretim programlarına ilişkin öğretimsel liderlik düzeylerini öğretmen görüşleri açısından belirlemektir. Bu kapsamda nicel ve nitel araştırma yöntemleri birlikte kullanılmıştır.Nicel açıdan yapılandırmacı programlara ilişkin öğretimsel liderlik ölçeği geliştirilmiş ve okul müdürlerinin davranışları ve yeterlilikleri ?Düzenli Öğretim Ortamı Oluşturma?, ?Program Liderliği ve Rehberlik? ve ?Öğretimin Desteklenmesi ve Paylaşımcı Öğretimsel Liderlik? boyutları olmak üzere üç boyutta incelenmiştir. Çalışma evreni, 2011-2012 yılında Şanlıurfa İli sınırları içerisinde ilköğretim okullarında görev yapan ilköğretim öğretmenleri olarak belirlenmiştir. Örneklem ise tabakalı örnekleme yoluyla seçilmiş 382 öğretmenden oluşmaktadır. Bu çalışmada, nicel araştırma desenlerinden betimsel ilişkisel-tarama modeli kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde Mann Whitney-U Testi ve Kruskal Wallis-H testleri kullanılmıştır. Araştırma bulguları açısından, öğretmenlere göre yöneticilerin ?Düzenli Öğretim Ortamı Oluşturma? boyutunda iyi düzeyde oldukları ve bu boyuttaki ?Okuldaki personelin görev ve sorumluluklarıyla ilgili gerekli iş bölümü yapma?? davranışını, ?Program Liderliği ve Rehberlik? boyutunda orta düzeyde oldukları ve bu boyuttaki ?Öğretmenleri yeni programlar için hazırlanan öğretmen kılavuz kitaplarını etkin kullanmaları için teşvik etme?? davranışını ve son olarak ?Öğretimin Desteklenmesi ve Paylaşımcı Öğretimsel Liderlik? boyutunda ise yeterli düzeyde oldukları ve yine bu boyuttaki ?Okul paydaşlarının değerlerine saygı gösterme?? davranışını çoğu zaman gösterdikleri belirlenmiştir. Ayrıca araştırmanın boyutları arasında medeni duruma, yöneticilik durumuna, öğretmenlik kariyer basamaklarına, okulun bulunduğu yerleşim yerine ve öğretmen branşlarına göre gruplar arası anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Nitel açıdan verilerin toplanmasında amaçlı örnekleme yöntemlerinden ?Kartopu örneklemesi? kullanılmış ve 13 öğretmenin görüşüne başvurulmuştur. Öğretmen görüşlerine göre ?Düzenli Öğretim Ortamı Oluşturma? kapsamında kimi ilköğretim okul yöneticilerin iyi düzeyde kimisinin de çok az düzeyde davranış gösterdiği ve okullarda kısmen de olsa geleneksel bürokratik yapının devam ettiği belirtilmiştir. Özelikle açık ve net bir iletişim kurma konusunda müdürlerin yeterli olmadıkları, genelde iletişimin belli paydaşlarla olduğu ve okullarda iletişim sürecine çoğu öğretmen, personelin dâhil edilmediği görülmüştür. Okulda olumlu bir eğitim ikliminin tüm okul paydaşları arasındaki iş birlikçi anlayışa, saygı ve birbirlerine değer vermeye bağlı olduğu ve okul ortamını iyi takip eden, iyi iletişim kanallarına sahip olan bir müdürün okul içi çatışmayı önlemede ve düzenli bir öğretim ortamı oluşturmada başarılı olduğu söylenebilir. ?Program Liderliği ve Rehberlik? kapsamında ise okul yöneticilerinden öğretimsel lider olarak kaynaklık yapmaları, herhangi bir yeni öğretim programı veya uygulaması hakkında yeterli bilgiye sahip olmaları ve bu doğrultuda öğretmenlerin bilgi ve deneyimlerini birbirleriyle paylaşabilecekleri daha işlevsel ortamlar hazırlamaları, süreci rehberlik yaparak yönetmeleri beklenildiği belirtilmiş ama mevcut okul müdürlerinin program liderliği, rehberlik yapmada yetersiz oldukları ve programla ilgili bilgilendirme, rehberliğe ilişkin az davranış gösterdikleri belirtilmiştir. ?Öğretimin Desteklenmesi ve Paylaşımcı Öğretimsel Liderlik? düzeylerine ilişkin katılımcılar, öğretimsel liderin kaynak sağlamada en belirgin rolünün daha iyi öğretim için olanak ve ortam hazırlamak olduğunu fakat gerekli kaynakları sağlama alt temasında ise katılımcılar, müdürlerin bu konudaki sorumluklarını tam olarak yerine getirmediklerini belirtmiştir. Değerlere saygı gösterme konusunda müdürler yeterli bulunurken eğitim ve öğretim etkinliklerine paydaşların katılımını sağlama konusunda yetersiz görülmektedirler.

The purpose of this study is to determine primary school principals? levels of instructional leadership roles from the perspectives of primary school teachers under the context of constructivism applied in schools. Within the scope of collecting quantitative data, a scale related to constructivist school program is developed and school principals? instructional leadership behaviors and competencies are examined under three dimensions of the scale: ?Constructing Systematic Instruction Environment??, ?Program leadership and Guidance? and ?Supporting Instruction and Shared Instructional Leadership??. The universe of the study is determined to be all primary school teachers working in Şanlıurfa province in the academic year 2011-2012 and the sample is composed of 382 primary school teachers, which were selected through stratified sampling. Relational screening model was used in the study. SPSS 20.0 was employed; Mann Whitney-U Test and Kruskal Wallis-H tests were used to analyze the data. According to the results of the study, school principals are seen to exhibit some behaviors more compared to others such as ? doing the related distribution of work and responsibilities among the personnel of school?? under the dimension of constructing systematic instruction environment and ?encouraging teachers for active use of teacher guide books prepared for new curriculum?? under the dimension of program leadership and guidance and ?respecting school stakeholders? values?? under the dimension of supporting instruction and shared instructional leadership. Also, there are found to be significant differences between groups according to their genders, marital status, teacher career steps, location of schools and fields of teaching. Also principals are found to exhibit ?constructing systematic instruction environment behaviors? at good level, ?program leadership and guidance behaviors? at moderate level and ?supporting instruction and shared instructional leadership behaviors? at sufficient levels. To collect qualitative data for this study, ?Snowball Sampling? was used and 13 teachers participated in semi-structured interviews. According to teachers? opinions related to behaviors under the sub-dimension of ?constructing systematic instruction environment, ? it is found out that some school principals maintain behaviors under this dimension at good level, while other school principals perform these behaviors at less or low levels. It is also found out through teacher opinions that traditional bureaucratic structure is partially maintained in schools. It is seen that principals are not well equipped especially in terms of establishing ?open and clear communication? and generally have communication just with some certain stakeholders while most of the teachers and personnel are not included in communication process in schools. It could be said that the positive climate in school is depended on respect, valuing each other and collaborative understanding among school stakeholders. The principals who follow this atmosphere well and have open communication channels are successful in constructing systematic instruction environment and inhibiting conflicts in school. It is determined by participants that principals are expected to be instructional leadership by being source for teachers and have adequate program knowledge and thus prepare more functional settings where teachers can share their experiences and manage the processes by guiding. But, it is stated that school principals are inadequate in ?program leadership and guiding teachers? and accordingly exhibit behaviors of informing and guiding less in terms of constructivism based school programs. Participants stated that the most prominent role of school principals in providing necessary sources under the dimension of ?supporting instruction and shared instructional leadership? is to prepare settings, opportunity for more qualified instruction, but primary school principals are not seen to perform their responsibilities under this dimension at good levels. While principals do not provide active participation of all stakeholders in the teaching-learning events, they are found to exhibit respectful behaviors towards others? values at good level.