Muhammed Sadık b. Muhammed eş-Şehri`nin Hulasâtu`t-Tefâsir adlı tefsirinin tahlili

Abstract

Tahlil ettiğimiz eser Osmanlı'nın son döneminde yaşamış ve müderrislik yapmış, Muhammed Sadık eş-Şehri?nin yazdığı ?Hulasâtü?t-Tefâsir?adlı kitabıdır. Bu kitap, Kur?ân?ı baştan sonuna kadar tefsir etmiş kısa bir eserdir. Müellif, mukaddimesinde eserini Kadı Beydavi?nin ?Envârü?t-Tenzil ve Esrârü?t-Tevil,? Ragıbü?l-İsfahani?nin, ?el- Müfredat fi-Gâribü?l-Kur?an? ve Fahrü?d-Din Er-Râzi?nin ?Mefâtihü?l-Gayb? adlı kaynaklardan istifade ederek yazdığını söylemektedir. Biz de Tefsirini incelerken, eş-Şehri?nin isim verdiği bu tefsirlerden özellikle Beydavi?nin Tefsirinden daha çok istifade ettiğini tespit ettik. Müellif, eserini açık ve anlaşılır bir dille hazırlamıştır. Biz bu çalışmamızda, Müellif?in eserini çeşitli yönleriyle tahlil etmeye çalıştık ve bu çalışmamızın sonucunda eser?in şu hususları ele aldığını tespit ettik: Bu eser, Tefsir çalışmalarında ?Rivayet ve ?Dirayet? usülü olarak bilinen her iki usüle de başvurmaktadır. Özellikle faydalandığı kaynaklardan da hareketle daha çok Rivayet usülünü tercih etmiştir. Bu anlamda ayetleri tefsir ederken genellikle ayeti ayet ile tefsir eder. Bazen de ayeti Hadis, Sahabi ve tâbiîn kavliyle tefsir eder. Yine bu usül çerçevesinde ayeti ?Nüzul? sebepleri ve Kur?ân?da geçen ?Kıssalar?la da tefsir etmektedir. Kur?ân ilimlerinde tartışma konusu olan ?Nesh? konusuna değinerek Nesh?in olabileceğini nakletmektedir. ?Dirayet? usuluna göre de ayetleri tefsir ederek, ayeti, başta dilsel olarak ele almaktadır. Bununla beraber Kur?ân?ı Arap Şiiri ve İsrailiyata göre de tefsir etmektedir. Bu usul çerçevesinde, İlmi ve Tasavvufi tefsir çeşidine de işaret etmektedir. Biz bu çalışmada; eseri tanıtmayı ve değindiği çeşitli konuları tespit ederek geleceğe taşımayı hedefledik. Gayemiz İslam Tarihinin her döneminde yapılan birçok değerli çalışma gibi, Eş-Şehri?nin yazdığı eseri de değerlendirerek herkesin istifadesine sunmaktır.Anahtar Kelimeler: Muhammed Sadık Eş-Şehri, Hulasâtü?t-Tefâsir, Tefsir, Dirayet, Rivayet

The book that is evaluated in this study is ?Hulasâtü?t-Tefâsir?, written by Mohammed Sadık Eş-Şehri who lived in the last period of the Ottoman Empire. This book is a short study which interprets Quran fully. The author claims in the introduction part of his study that while writing the book he benefited from sources of ?Envarü?t-Tenzil ve esrarü?t-Tevil? by Kadi Beydavi, ?el- Müfredat fi-Garibü?l-Kur?an? by Ragıbü?l-Isfahanı, and lastly ?Mefatihü?l-Gayb? by Fahrü?d-Din Er-Razi. While evaluating this tafsir, we have noticed that Eş-Şehri benefited especially from Beydavi?s work among references. The author prepared his study in a clear and comprehensive style. In this study, we tried to examine Muellif?s work from different dimensions. As a conclusion, we noticed that this work deals with the points mentioned below. It includes both methods known as ?rivayet? and ?dirayet? for interpretation. In terms of its source, this work mostly uses ?rivayet? method which means in order to interpret a verse of Quran another verse is used. Apart from this ?rivayet? method, this work interprets verses with the help of sayings of the first followers of Quran and general opinion. Again, in this method, verses of Quran are interpreted with the help of tales in the Quran. It gives a reference to the controversial topic ?Nesh? and conveys that it is possible. This work also exploits the method known as ?dirayet? to interpret the verses of Quran and at first it analyses the linguistic view of the verses. Besides, it interprets the verses with the help of Arabic poetry and Israelistic points. From this dimension, it can be characterized as mystical and Sufism interpretation. We conducted this study to mount this work and pass its knowledge to the next generations by defining its methods of interpretation. Our priority is to study Eş-şehri?s work and submit it for general use like many of the valuable studies done in every era of Islamic History.Keywords: Mohammed Sadık as-Sahri, Hulasâtu?t-Tefâsir, interpretation,reasoning, transferring.